Iris Hermans
Iris Hermans Duurzaamheid 15 sep 2020, 
Leestijd: 6 minuten

De Afvalbutlers prikken en prikkelen erop los: ‘Mensen verzinnen allerlei smoesjes’

Foto van De Afvalbutlers
De Afvalbutlers Laurens de Groot (l) en Jeffrey Maas in vol ornaat.

Zaterdag is het World Cleanup Day en wordt wereldwijd stilgestaan bij het steeds groter wordende probleem van afval. Metro sprak mensen bij wie afval als rode draad door het leven loopt. We trappen af met: De Afvalbutlers.

De Afvalbutlers wijzen mensen op hun weggooi-gedrag, bewapend met prikker en prikkelende – en prikkende – humor. Vindt niet iedereen even leuk. „Mensen voelen zich betrapt en verzinnen altijd smoesjes.”

Vroeger kon hij gewoon door de stad lopen. Nu ziet hij alles. Peuken op de grond, blikjes in de goot, plastic in de bosjes. „Best deprimerend, maar ook fascinerend. Er staan óveral prullenbakken, waarom gooien mensen het er niet gewoon even in?” Absurd eigenlijk, concludeert theatermaker en acteur Laurens de Groot uit Zoetermeer, die in zijn werk vaak met tegenstellingen werkt, „de realiteit van zwerfafval is dan ook een absurdisme.”

Theatermakers

Hij vormt de helft van De Afvalbutlers, een interactieve (straat)theateract waar zwerfafval en „een stukje humor” centraal staan. Laurens de Groot doet het al een jaar of tien samen met Jeffrey Maas, eveneens theatermaker, acteur en de man achter De Afvalbutlers. Ze maken van alles mee tijdens hun werk, waar ze mensen op een luchtige manier bewust proberen te maken van hun ‘weggooi-gedrag’. „Maar iederéén doet het, is het meest gehoorde excuus. Of ‘ik zag geen prullenbak’. Dan raden wij die meneer of mevrouw aan om even langs de opticien te gaan.”

De flauwste smoes ooit? De Groot moet er om lachen, „dat de gemeentereiniging anders geen werk heeft…”

Chic

Tijdens het gesprek komt Laurens De Afvalbutler meer dan eens naar voren. Zijn hele normale stem verandert in een butler-esk geluid, vol aangezette intonatie en extra eloquentie. Zijn ogen worden groter, hij gaat rechter op zitten en een lachje dat het midden houdt tussen gedienstig en ietwat uitdagend, siert zijn mond, waarna een typische Afvalbutler-frase volgt. „Wij zijn bereid het voor u naar de prullenbak te brengen, met dien verstande dat u het daarna zelf doet, mijnheer!”

De act wordt veelal door gemeentes geboekt op festivals, in parken en winkelcentra, maar ook door scholen en door bedrijven en ze werken samen met lokale of nationale organisaties. „In het bedrijfsleven helpen we bijvoorbeeld met de clean-desk policy. Vindt niet iedereen fijn, mensen voelen het als inbreuk in hun territoriumpje, zeker als we wijzen op de kerstverlichting die er het hele jaar hangt.”

Het (straat)theater zit in ‘de afvalschakel’ in de bewustwording. „We laten ter plaatse zien hoe je jouw winkelcentrum schoon houdt, door eerst erop te wijzen hoe vies het is.” Bijvoorbeeld door met stoepkrijt als een ware CSI-agent alle uitgetrapte peuken op de grond te omcirkelen, of alle peukjes op een hoopje te verzamelen. Als mensen dat zien, gaat het wringen, beaamt hij. „En als ze dan zeggen: dat is niet van mij, leggen we alles weer terug.” Hij moet even lachen, ziet het weer voor zich. „Een voorbeeld van ontzettende nutteloosheid natuurlijk, maar het zaadje is wel geplant. Het gaat om jóuw stad of jóuw park, wij zijn hier zo weer weg.”

Action

Ze gebruiken tijdens hun werk, behalve hun humor, onder meer oranje pionnetjes, rood-wit lint en een klein oranje uitschuifnetje, „gewoon van de Action”, waarin ze afval verzamelen. Ook is hij altijd een theatrale prullenbak gooier, en hij doet het even voor bij de prullenbak in de Starbucks op Leiden CS, waar hij een suikerzakje heel overdreven weggooit. Hij grijnst erbij, „goed voorbeeld doet volgen.”

Ze improviseren erop los, vaak met een good coop/bad cop verdeling. „Dan kan Jeffrey helemaal losgaan om een plastic dopje dat hij in de bosjes vindt en ben ik de gedecideerde butler. Excuseert u zich mijn collega, zeg ik dan, maar dit is zijn grote frustratie, ziet u.”

Buurvrouw-effect

View this post on Instagram

A post shared by de.afvalbutlers (@de.afvalbutlers)

De Afvalbutlers zitten boordevol trivia. Wist u dat u hiermee zo’n acht liter water vergiftigt?, zeggen ze bijvoorbeeld wanneer iemand z’n peuk op straat uitmaakt. „Maar we willen niet bombarderen met feiten hoor, het gaat om het beeldende aspect.” Vandaar ook dat ze getooid in fluorescerend oranje butler-kostuum op pad gaan, in de kleuren van een afvalwerker. En bewapend met een prikker. „Die kun je trouwens bij de meeste gemeenten gratis bestellen, om jouw straatje schoon te houden”, tipt hij. Je creëert er het buurvrouw-effect mee, „als jouw buurvrouw, of buurman, jou ziet prikken, wil zij of hij dat ook. Een héle positieve olievlekwerking.”

#zwerfkapje

De laatste maanden zijn ze ook opvallend veel billendoekjes „in de bossages” tegengekomen, die ze op hun Afvalbutlers ‘faeces-doeken’ noemen. Ook van volwassenen die hun behoeftes kwijt moesten. Vies ja, knikt De Groot, „Misschien een coronadingetje, nu veel voorzieningen zijn afgesloten.” En natuurlijk overal de wegwerpmondkapjes. Hij heeft er een hashtag voor bedacht, #zwerfkapje.

Lees ook: over de riool’schatten’, zoals panty met juwelen erin, boeken, een lijk én billendoekjes

Een groot probleem, noemt hij het ‘meest kleine plastic’ dat vooral in parken dichtbij scholen overal te vinden is. „Die hoesjes van rietjes op drinkpakjes die wegwaaien voordat je het in de gaten hebt.” Hij kan nog wel even doorgaan, en dat doet hij dan ook. Zo is Red Bull het meest gevonden merk in zwerfafval vlakbij scholen, „of AH huismerk en van die flesjes AA Drink. Vréselijk!”

Afvaluminium

‘The usual suspects’ in het zwerfafval zijn toch wel de blikjes, doppen, verpakkingen en peuken, maar ook steeds meer lachgaspatronen en lege wietzakjes. Echte schatten vinden ze niet. Soms een vijftig cent-muntje en een enkel statiegeldbonnetje. Wel vaak vinden ze een propje aluminiumfolie op straat, iets waar ze als Afvalbutler wel raad mee weten. „Wat doet aluminium nou nog per kilo?, vragen we dan met de prop in onze handen. ‘Weet u dat soms, mevrouw’?”

Ze maken filmpjes en zijn op social media actief, waarbij #bah een van de lievelingshashtags is.

Trashbash

De Afvalbutlers organiseren ook de Trashbash, een jaarlijks project op middelbare scholen in Zoetermeer. Een competitie waarin brugklassen de strijd met elkaar aangaan. ‘Welke school is de schoonste?’ Vindt-ie superleuk om te doen, knikt hij enthousiast. „Het is een coole wedstrijd, en je merkt dat pubers de noodzaak ervan inzien.”

View this post on Instagram

A post shared by de.afvalbutlers (@de.afvalbutlers)

Laurens de Groot heeft plezier in z’n werk en praat vol enthousiaste armgebaren. Maar ook hij, of juist hij, ziet dat er nog heel veel werk aan de winkel is. Iets waar ze als Afvalbutlers graag hun bewustwordingssteen aan bijdragen. „We kunnen overal worden ingezet. In gemeentes en op scholen, maar kunnen ook helpen bij het verduurzamen van het bedrijfsleven.”

En dat mag ook zeker buiten de landsgrenzen, hij kent niet voor niets ‘prullenbak’ in meerdere talen. „Poubelle in het Frans, klinkt mooi toch?”

Zijn droom? De theatermaker denkt even na. „Een provinciale Trashbash zou geweldig zijn, of zelfs landelijk, want het onderwerp leeft overal, zeker nu met World Cleanup Day” Maar het allerliefst natuurlijk dat er nergens meer zwerfafval ronddwaalt. „Dan kunnen de Afvalbutlers met pensioen!”

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.