Sophie Rietmulder Lifestyle 1 apr 2025, 12:51

Leestijd: 3 minuten

Waarom maken we eigenlijk grappen op 1 april?

Benzine met koffiegeur, 12-in-1 shampoo om óók je afwas mee te doen en een lengteindeling bij concerten: het is weer die tijd van het jaar. Op 1 april trappen we massaal in elkaars grappen, als we ze niet al van mijlenver zagen aankomen natuurlijk. 

Maar waarom doen we dit eigenlijk? Waar komt die traditie van grappen maken op 1 april vandaan?

Het begon bij de Romeinen (waarschijnlijk)

Een van de oudste verklaringen voor 1 april voert terug naar het oude Rome. Eind maart vierden de Romeinen het feest Hilaria, ter ere van de godin Cybele en haar gestorven geliefde Attis.

In de dagen vóór het feest rouwden gelovigen intens om zijn dood, met vasten, stilte en zelfs zelfkastijding door de priesterorde van Cybele. Maar een paar dagen later sloeg de stemming compleet om: Attis maakte, in het mythologische verhaal, een wederopstanding door en dat werd flink gevierd met een zogeheten ‘grappenfestival’. 

Mensen trokken rare kleren aan, maakten karikaturen van gezagsdragers en haalden elkaar uit de sleur met vrolijkheid en absurditeit. Een soort Romeins carnaval, dus. Vandaar dat historici dit feest weleens noemen als een verre voorouder van 1 april.

Een knecht met een 1 april-boodschap

De eerste geschreven 1 april-grap uit de Lage Landen komt uit 1561. In een satirisch gedicht van de Vlaamse dichter Eduard de Dene stuurt een edelman zijn knecht op pad voor onmogelijke opdrachten, zogenaamd ter voorbereiding van een bruiloft. Maar de knecht vertrouwt het niet: het ís tenslotte 1 april. Het gedicht noemt die dag zelfs letterlijk verzenderkensdag: een dag waarop je iemand op pad stuurt met een nutteloze boodschap.

Klinkt bekend? Precies: de oude versie van de klassieke „ga jij even een pakje stoom halen”. De traditie van foppen en fopboodschappen blijkt dus al eeuwenoud.

De kalender was de boosdoener 

Een veelgenoemde verklaring voor 1 aprilgrappen is de invoering van de Gregoriaanse kalender in 1582. Voor die tijd eindigde het jaar op, jawel, 1 april. Toen het nieuwe jaar ineens op 1 januari begon, bleven sommige mensen vrolijk doorfeesten op de oude datum. De rest vond dat hilarisch en begon hen voor de gek te houden met nepuitnodigingen en fopcadeaus. 

Op 1 april verloor Alva zijn bril

In Nederland hoor je ’m nog weleens: „Op 1 april verloor Alva zijn bril.” Die spreuk verwijst naar de inname van Den Briel op 1 april 1572 tijdens de Tachtigjarige Oorlog, toen de watergeuzen de stad overnamen van de Spanjaarden. Een historische klap voor landvoogd Alva en een woordgrap in één. Sommigen zien deze gebeurtenis als de oorsprong van onze 1 april-traditie.

Klinkt leuk, maar historisch klopt het niet helemaal. De grapjesdag bestond al veel eerder én komt ook buiten Nederland voor. Toch blijft het een briljante vondst, letterlijk en figuurlijk.

De echte oorsprong blijft een raadsel

Of het nu komt door Romeinse rituelen, een kalenderhervorming of de val van Den Briel: de echte oorsprong van 1 april blijft een mysterie. Maar laten we eerlijk zijn, een dag die draait om mensen op het verkeerde been zetten hoeft ergens ook geen helder antwoord te hebben. Het mysterie hoort er gewoon een beetje bij, misschien is dát juist de traditie.

Gezondheidswetenschapper dr. Len de Nys waarschuwt voor chronische ontsteking: ‘Verborgen boosdoener achter gezondheidsproblemen’

Zijn datingapps straks passé? ‘Je blijft maar swipen’

Reacties