Arno Gelder Lifestyle Gisteren, 18:16

Leestijd: 10 minuten

Venus Bijleveld is drag queen en spreker: ‘Mensen zijn soms boos of agressief, maar dat is hun onzekerheid’

Nederland kent, ongetwijfeld door zijn traditie als domineesland, een rijk aanbod aan sprekers. Van de staat van onze hersenen en groen ondernemen tot sport, kunst en politiek – voor elk thema is bij een van de vele sprekersbureaus een redenaar te vinden. Metro interviewt drie sprekers die met hun bijzondere levensverhaal anderen inspireren. Vandaag: de non-binaire Venus Bijleveld en hun strijdbare alter ego, de drag queen Ma’MaQueen*.

Venus Bijleveld mag tijdens aan het begin van een lezing graag prikkelen en provoceren. „Hé hallo, dank jullie wel voor de uitnodiging. Ik ben non-binair, trans feminiene en dragartiest! Wie van jullie kent een non-binaire, trans feminiene dragartiest? Niemand? Nou dan hebben jullie vast heel veel vragen. Vuur maar af, alles mag: over mijn leven, mijn lijf, mijn seksualiteit…”

De aanwezigen in de zaal zijn dan inmiddels al weggeblazen door de opkomst van Bijleveld als hun alter ego Ma’MaQueen, een waarlijk Grande Entree in een van haar oogverblindende creaties. Wanneer hen de uitbundige drag queen is, luidt de aanspreektitel ‘zij’. Als Bijleveld aantreedt in alledaagse kleding (‘Ik heb soms ook gewoon een hoodie aan, hoor’) is de aanspreekvorm voor de non-binaire spreker ‘hen’.

‘Mijn private parts’

„Ik hoop altijd een reactie uit te lokken. Als ABN AMRO mij uitnodigt als spreker, is dat ook om met de zaal out of the box te denken en een beetje frictie te veroorzaken. Banken beseffen inmiddels dat hun klanten ook steeds diverser worden en dat ze dus inclusiever moeten denken. Ik kan het personeel iets vertellen over mijn identiteit en over mijn reis door het bestaan.

Veel mensen weten niet hoe ze met een transpersoon moeten omgaan. Ik zeg vaak: ‘Hoe doen jullie dat dan als jullie nieuwe baas transgender is?’ Ga je dan onbeleefd staan staren? Als een transvrouw bij jullie op de afdeling komt, is het niet de bedoeling dat je bij de koffieautomaat informeert of ze wel of niet is geopereerd. Dat is een schending van iemands privacy. Ik vraag toch ook niet aan een collega op het werk hoe z’n linker testikel er bij hangt? Waarom moeten we het dan wel over de private parts van een transpersoon hebben?”

Venus Bijleveld is (kleding)kunstenaar. Hen studeerde mode aan de Willem de Kooning in Rotterdam, de stad waar hen ook woont. Bijleveld ontwerpt behalve voor zichzelf (‘Ik moet inmiddels zo’n 250 creaties hebben’) soms ook voor uiteenlopende cliënten als aanstaande bruiden, kunstschaatsers, circusartiesten en Latindansers. De fraai gesneden kleding is de extravagantie voorbij: letterlijk oogverblindend door de schittering van stof en materiaal. „Ik houd niet van saai”, meldt hen ten overvloede.

Drag queen Ma’MaQueen

Als Ma’MaQueen deed Bijleveld mee aan Nederlandse tv-versie van Rupaul’s Drag Race Holland, waar de drag-alter ego zich ontpopte tot een expressieve kijkersmagneet. Bijleveld: „Op het podium staan is een deel van mijn kunst.” Tenminste zo belangrijk vindt hen de strijd voor een samenleving waarin ‘we allemaal onszelf mogen zijn’.

„Ik heb me altijd uitgesproken tegen ongelijkheid. Dat begon als op de lagere en middelbare school”, vertelt Bijleveld. „Ik ging om met mensen die buiten de boot vielen. Met al die buitenbeentjes bij elkaar vormden we een groepje misfits. Mijn moeder zei altijd: ‘Jij komt altijd thuis met die gebroken vogeltjes die opgelapt moeten worden.’ 

Vanuit het gezin kreeg ik mee dat je altijd moest opkomen voor mensen die het minder hebben. Mensen die een confidence boost nodig hadden, misschien een trauma moesten verwerken, maar in elk geval een luisterend oor nodig hadden. Woorden als inclusiviteit en diversiteit hadden nog lang niet de klank en betekenis van nu.”

Geweertjes en Barbies

Zelf speelde Bijleveld als kind met de eigen gender en sekse. Weliswaar geboren als jongen, voelde hen zich evenzeer meisje. „Ik begreep niet waarom ik moest kiezen. Ik vroeg het mijn ouders, maar die konden het me ook niet vertellen. ‘Het is nu eenmaal zo…’ Gek, vond ik. Ik klom in bomen, maakte geweertjes, maar speelde ook met Barbies. Mijn gevoel zei me dat daar niets vreemds aan was.”

Na ‘een intense zoektocht’ identificeerde Bijleveld zich als queer, wars van genderoriëntatie en vastomlijnde seksuele voorkeuren. Sindsdien draagt hen met overtuiging een missie van acceptatie en verdraagzaamheid uit. Bijleveld is mede het gezicht geworden van diversiteit in ons land: mild als het kan, militant als het moet.

„Ik heb de antwoorden gevonden op mijn vragen. Ik wil nu iemand zijn tegen wie mensen kunnen opkijken, een rolmodel. Niet voor mijn eigen ego, maar om anderen te representeren. Gebrek aan vertegenwoordiging doet wat met je zelfbeeld. Jongeren in de situatie waarin ik verkeerde, onderdrukken hun gevoel omdat ze denken dat ze er niet mogen zijn. Dat is schadelijk voor je zelfbeeld, je zelfvertrouwen en mentale gezondheid.”

Bijlevelds eigen levensweg, geplaveid met vooroordeel, intolerantie en zelfs geweld, komt geregeld in de lezingen aan de orde. „Ik sprak op een bijeenkomst van NIKE. Een van de aanwezigen merkte op dat ze moeite had zich in haar kind, die zich non-binair voelde, te verplaatsen. ‘Ik begrijp mijn eigen kind niet meer. Ik wil dat als ouder graag leren.’ Nou, daar kan ik handvatten voor geven.”

In transitie

Venus Bijleveld is momenteel zelf in transitie en ook dat fysieke proces kan, als toehoorders daar de behoefte toe voelen, een gespreksonderwerp zijn. „Met de nadruk op gesprek”, zegt Bijleveld. „Mijn lezingen zijn nooit een monoloog. Ik kies altijd voor de dialoog.”

Hen krijgt inmiddels anderhalf jaar injecties met testosteronblokkers, die het mannelijke hormoon moeten reduceren. Bijleveld smeert daarnaast dagelijks oestrogeenzalf die door de huid wordt opgenomen en die het vrouwelijke hormoon laat domineren.

„Ik wil graag de puberteit meemaken die mijn vriendinnetjes van destijds aan den lijve ondervonden. Dat is een intens proces. Ik kan ook borstimplantaten laten aanbrengen, dan heb ik ook tieten. Maar ik wil juist dat gevoel ervaren, ik krijg nu echt al boobies. En ook bredere heupen. De vetverdeling van je lichaam verandert – sinds de hormoonbehandeling ben ik tien kilo aangekomen. Mijn gezicht is nu veel ronder geworden.”

Als Ma’MaQueen is Bijleveld een bekende verschijning in Rotterdam, waar ze onder meer het levende symbool van de Maasstedelijke Pride is. Ze loopt niet zelden, kunstig opgemaakt, in vol dragornaat over straat. Of zit een uitbundige galajurk in tram of trein.

„Ik heb me bevrijd van de sociale constructie die ooit is bedacht en waarin heel veel mensen vastzitten en zich veilig voelen. Dat mag hoor. Maar ik zoek juist de grote ruimte daarbuiten op. Mensen doen en laten bepaalde dingen omdat ze denken dat hun omgeving daar wat van vindt. Je legt jezelf een taboe op. Heel lang dacht ik: ik moet heteroseksueel zijn. Omdat ‘de omgeving’ dat vond.”

Boos en agressief

Dat gevecht is bepaald niet gemakkelijk, constateert Bijleveld. „Als ik me als Ma’MaQueen beweeg en me dus onderscheid van wat tot norm is verheven, wordt daarop gereageerd. Als ik in full make-up in de trein zit met m’n koffer met outfits, zijn er soms mensen die boos of agressief reageren. Over het algemeen zijn het mannen in een groep. Dan gaat het erom wie het stoerst is. Ik zie het als de weerspiegeling van onzekerheid. Ze hopen op een reactie, maar die krijgen ze niet. Gelukkig krijg ik ook heel veel positieve reacties. Mensen die zeggen: ‘Wat zie je er mooi en creatief uit’.”

Voorleesuurtje

Vorig jaar haalde Ma’MaQueen het landelijke nieuws toen een voorleesuurtje in Rotterdam voor kinderen door drag queens verstoord dreigde te worden door demonstranten die meenden dat de tere kinderziel niet bevlekt mocht worden door travestie. Fakkels, rotte eieren en een uiterst beperkt idioom van scheldwoorden (‘Pedofielen’) behoorden tot het wapenarsenaal van de opponenten.

Venus Bijleveld: „Zij waren geïnspireerd door demonstranten in de Verenigde Staten, onder wie neonazi’s, die voorleesuurtjes daar frustreerden. Met geweren en knuppels. Hoe kun je in vredesnaam vinden dat het voorlezen door drag queens gevaarlijk is voor kinderen als je zelf met wapens komt aanzetten?”

Bijleveld was het protest te slim af door het voorleesuurtje, dat ze samen met haar ‘dragdochter’ Xtra Xceptit hield, flink te vervroegen. De kinderen gingen naar huis, de drag queens bleven achter, oog in oog met hun opgewonden tegenstanders. Volgens Bijleveld ‘SGP-jongeren en radicaal-rechtse politici uit Vlaanderen die doodsbedreigingen uitten.’ Uiteindelijk moest de politie eraan te pas komen. 

Bijleveld: „Natuurlijk lezen we nog steeds voor. Het is zo leuk. Kinderen kunnen heerlijk vals zijn. ‘Houdt u van gescheurde panty’s?’, zei een kind, wijzend op een ladder in mijn kous. Of: ‘U bent een diamantje kwijt’ toen ik een paillet mistte. Waarom zou een drag queen niet kinderen mogen voorlezen? Alsof ik de hele nacht in een sling hang in een club en 24 uur per dag een pruik op m’n kop heb? Ik ben mens als iedereen. Ik wil ongestoord boodschappen kunnen doen, wil dat vrienden op m’n verjaardag komen en ga ook graag een keer per jaar op vakantie.

Eén ding weet ik wel: als het slecht gaat in de samenleving, ontwikkelt mijn carrière zich goed. Een paar jaar geleden, toen het bijvoorbeeld voortvarend ging met de rechten voor transseksuelen en er veel drag queens op tv waren te zien, werd ik niet veel geboekt. Aan mijn kritische geluid en strijd was klaarblijkelijk minder behoefte. Nu waait er een gure rechtse, intolerante wind. Daardoor worden mensen als ik, die een duidelijk tegengeluid laten horen, weer geboekt. Ik krijg steeds meer podium om te spreken over sociale veiligheid.”

’Naar de hel met jou!’

Ma’MaQueen merkt ook op social media een onmiskenbare verharding van het klimaat. Als ze iets post op Instagram, bijvoorbeeld een foto van haarzelf in een nieuwe modecreatie, levert dat een modderstroom aan negatieve reacties op, waarvan ‘Griezel’, ‘Naar de hel met jou’, ‘Hang jezelf op’ en ‘GGZ-persoon’ nog de vriendelijkste zijn. In die zin, weet Bijleveld, is er nog veel werk te verrichten.

„Als ik ’s avonds op straat één Feyenoordsupporter tegenkom, is er niks aan de hand. Als het er 25 zijn, loop ik even om en bij 100 ben ik vertrokken. Ik wil niet alle supporters over een kam scheren, maar ik moet, als ik in full drag loop, simpelweg oppassen.

Ik ben meer dan eens slachtoffer geworden van fysiek of verbaal geweld. Ook die ervaringen vertel ik vaak. Maar ik zie mensen om mij heen soms helden worden. Iemand die tussen mij en de agressor springt. Of een winkelier in mijn buurt die zegt: ‘Ik zag wat er gisteren gebeurde, je mag altijd schuilen in mijn winkel en via de achterdeur naar buiten.’ Ik ben gezegend met lange benen. Bij een dreigende situatie kies ik altijd voor flight, nooit voor fight.

De rode draad in de lezingen blijft ‘om te spreken over wat het is om mezelf te zijn.’ Bijleveld: „Daar kan iedereen wat aan hebben, ongeacht wie je bent. Ik hoop vooral dat mensen anders gaan kijken naar mensen die anders zijn. Heel vaak bestaat er koudwatervrees bij mensen om mensen die zich niet in jouw bubbel bewegen, te accepteren.”

Prinses ontmoet Queen

„Ik werd ooit na een voorstelling van het dansensemble Introdans voorgesteld aan prinses Margriet, de beschermvrouwe van het gezelschap. Iedereen hartstikke zenuwachtig, want ik was uitgedost als Ma’MaQueen. ‘Leuk hè prinses dat u een Queen mag ontmoeten’, stak ik meteen maar van wal. Prinses Margriet reageerde erg spontaan. Het was gewoon een heel leuk contact tussen twee mensen.”

*Op verzoek van Venus gebruiken we ‘hen’ als we spreken over Venus zelf, en houden we de vrouwelijke aanspreekvorm aan als we spreken over Ma’MaQueen.

Lou Snoek overleefde brand in ‘t Hemeltje: ‘Die nacht heeft mijn leven gevormd’

Reacties