Erik Jonk Lifestyle 11 jun 2020, 13:45

Leestijd: 8 minuten

Docu over geluk: ‘De ongelukkige millennial is een markt geworden’

De geluksindustrie blijft vooral onder millennials groeien. Is geluk te koop? Dat vroeg het voormalige Rambam-duo Lars Gierveld en Jelte Sondij zich voor een documentaire af.

Is Geluk Te Koop? is de titel van de Videolanddocu, die vanaf vandaag bij de streamingdienst te zien is. Voor wie het hoofd al schudt bij het horen van ‘ik weet niet zo goed wie ik nou precies ben’ een absolute aanrader. Maar eigenlijk voor iedereen die het gedrag van mensen op z’n minst een beetje interessant vindt. Wie begeven zich allemaal op die geluksmarkt vol levenscoaches? Wat kost het? Spelen je smartphone en sociale media een voorname rol? En hebben we het hier eigenlijk wel over een typisch millennialprobleem, de vrij jonge generatie waarvan er één op de vijf al met een burn-out te kampen heeft?

Jonge meid geeft aan geluk lachend 10.000 euro uit

Als het al een probleem is natuurlijk. In Is Geluk Te Koop? zien we namelijk best tevreden (gelukkige inmiddels?) mensen. Een jonge meid, begin dertig misschien, heeft in een jaar 10.000 euro uitgegeven aan businesscoaching, een reiki-opleiding, stilte-retraite en andere cursussen. Een jonge vent ook die een veelvoud van haar bedrag aan geluk heeft besteed en daar absoluut eh… gelukkig van wordt.

Metro sprak een van de twee documentairemakers, Lars Gierveld (39). De voormalige – en dus nuchtere – Achterhoeker is gelukkig, want op het moment van het telefonische interview heeft hij zijn niet zo lang geleden geboren kind op schoot.

Ik zal je niet vragen of geluk écht te koop is, want dat moet de kijker van je docu natuurlijk maar ontdekken. Maar hadden Jelte en jij een bepaalde fascinatie voor het onderwerp geluk?
De fascinatie was er absoluut. Vooral dat je tijdlijnen van je social media volstaan met coaches, gelukscursussen en mensen die je naar een betere versie van jezelf kunnen helpen. Daar begin ik dan met Jelte in de kroeg uit nieuwsgierigheid over te praten en we waren het erover eens: geluk is een groot onderwerp en een product op zich. De ongelukkige millennial is een markt geworden. Waar geluk eerst aan andere producten en diensten gekoppeld was, kun je het nu direct kopen om die betere versie van jezelf te worden.

Hoe gingen jullie het traject in?
Heel open. Helemaal niet van ‘oh wat erg dat al die aanbieders bestaan’ ofzo. Iedereen moet het lekker zelf weten. Ik snap het ook wel dat het bestaat als je – alweer – social media bekijkt. Het klinkt wat cliché, maar mensen laten liever de gelukkige en mooie kant van zichzelf zien, dan de minder gelukkige kant. Je ziet op tijdlijnen een soort wapenwedloop op geluk. Als geluk dan maakbaar en te koop is, dan ligt het haast aan jezelf als je het niet bent.

Je kunt altijd nóg gelukkiger worden

En dan stellen jullie jezelf de eeuwige vraag ‘wat is geluk eigenlijk?’…
Absoluut, maar als er één begrip flexibel is dan is het geluk. In de ene situatie ben je met dit gelukkig en in de andere situatie met dat. Waar Jelte en ik achter kwamen is dat geluk nooit op is, je kunt altijd nóg gelukkiger worden. Dat maakt het zo’n heerlijke markt om in te duiken.

Zijn al die millennials eigenlijk niet op zoek naar een vorm van tevredenheid? Geluk is toch maar een moment van euforie als Ajax de 4-1 tegen Real Madrid scoort en je weet dat de ploeg voor de volgende ronde van de Champions League is geplaatst?
Dat laatste noem ik ook puur geluk. Hoe geluk dat nu via advertenties en marketing verkocht wordt, gaat met de vraag ‘Hé, haal jij eigenlijk alles wel uit het leven?’. Door het maken van deze documentaire kwam ik erachter dat het wel eens lekker is om die vraag niet steeds te stellen en het prima is om even ongelukkig te zijn en te zwelgen. Daar is niks mis mee. Maar in de markt wordt erg ingespeeld op ‘zou je toch niet een gelukkigere versie van jezelf kunnen zijn dan je op dit moment bent?’. Dat maakt het breed verkoopbaar. Dan is het in een keer voor iedereen, want iedereen kan wel iéts gelukkiger zijn.

‘Er gaat echt heel veel geld in om’

Heeft de geluksverkoopmarkt je verbaasd?
Hoe dieper we erin doken, ja een beetje wel. Wat me verbaasde is dat er echt heel veel geld in omgaat. Er wordt veel geluk gekocht en verkocht. Het verbaasde me eigenlijk op twee manieren en die zijn een beetje tegenstrijdig. Aan de ene kan lijken alle gelukscursussen min of meer op elkaar en dat wordt ruiterlijk toegegeven. Iedereen haalt trucs bij anderen weg. Er is bijna altijd een stukje neuro linguïstisch programmeren, doelen worden gesteld, het gaat vaak om een stappenplan naar volgende fases om meer uit jezelf te halen en niet bij de pakken te neer te zitten. Ja, er is een soort rode draad en dat is helemaal niet verkeerd hoor. Aan de andere kant verschillen de doelgroepen van de aanbieders enorm. Bij 365 Dagen Succesvol in een uitverkochte AFAS Live zagen we een heel breed publiek, bij Master Sha een spiritueler publiek, ergens anders vooral jonge mensen. Iedereen heeft z’n eigen jasje verzonnen, terwijl de basisboodschappen heel erg op elkaar lijken. Verbaasd of niet, volgens mij is het best raadzaam om af en toe over jezelf na te denken. Over of je de juiste keuzes hebt gemaakt of dat je een handvatje nodig hebt. Dat is nuttig, maar kun je ook met jezelf of je vrienden doen. Het is echter booming business geworden.

Jullie hebben gedraaid voor coronatijd. Was de docu anders geworden als je de afgelopen maanden had gefilmd?
We hadden de coaches dan online op afstand aan het werk gezien en de markt is alleen maar nog meer booming geworden. Zelfs rapper Boef heeft nu een of ander succesboek uitgebracht, zag ik. Die zegt ‘wil je net zo succesvol worden als ik, koop dan dit boek’. En dan staat er een of andere gladde jongen met een succesmethode naast hem. Door corona worden mensen onzeker over hun leven en gaan nog meer over zichzelf nadenken. En dan hebben ze ook nog eens meer tijd voor bezinning. Tja, wat gebeurt er dan? De vraag naar geluk is alleen maar groter geworden.

Cursus in de aanbieding: 7.500 euro korting als je nú ja zegt

We zien in Is Geluk Te Koop? een jonge ‘coach die coaches coacht’. Hij heeft een jaaromzet van 1 miljoen euro met ‘een tonnetje of drie winst’. Vind je het soms ook ver gaan?
De paar ton winst die hij pakt valt best te prijzen. Dat hem dat lukt, is zijn goed recht. Dat doen meer grote succescoaches. Wat me opviel is hoe charmant en gemakkelijk hij bij een voorstelbijeenkomst voor een groep staat, heel dicht bij de mensen die zijn cursussen willen kopen. Aan de andere kant vielen zijn aanbiedingen me op. ‘Normaal kost de cursus 10.000 euro, als je nú ja zegt kost het 2.495 euro, hoor je dan’. Dan drijft mensen heel erg om het te kopen.

Die cursus kost altijd 2.495 euro, denk ik dan met mijn boerenverstand…
Dat lijkt mij ook. Ik ben benieuwd of die cursus echt wel ‘ns voor 10.000 van de hand gaat.

Maar ja, je spreekt ook een dertiger die al tienduizenden euro’s aan geluk heeft uitgegeven en zich niet kan voorstellen waar hij zijn geld beter aan besteed had kunnen hebben.
Daarom zijn we er ook zo open in gegaan. Ik had vooraf ook kunnen denken ‘al die coaches, wat moet je daar nou mee?’ Die jongen met de tienduizenden euro’s, als je het helemaal plat slaat dan zit er best wat in. We zitten op de top van de Maslowpiramide (rangschikking van de universele behoeften van de mens, red.). Waar kun je dan beter je geld aan uitgeven dan aan betere zelfontplooiing?

‘Het zegt ook iets over hoe goed we het hier hebben’

Aan bier op de Zwarte Cross in jouw Achterhoek? Daar kun je heel gelukkig van worden.
Hahaha, ja dat ben ik dan wel met je eens. Maar als ik me in de geïnterviewde mensen verplaats, dan snap ik ze ook. En iedereen moet lekker z’n eigen ding doen. Dat we er zoveel geld aan uitgeven met z’n allen zegt overigens ook wel iets over hoe we het hier hebben. Maar goed, ik haal ook liever een meter bier. Al moet ik bekennen dat ik een jaar geleden aan ademhalingslessen heb deelgenomen. Dat ging ik ook over happiness. Ik heb er een prima en mooi weekend gehad.

Hoeveel moest je afrekenen?
250 euro geloof ik, dus dat viel mee.

Tot slot: jullie lieten het er niet bij zitten als je alleen maar spirituele antwoorden kreeg, zoals bij die wereldwijde organisatie Master Sha (die maakt de ziel positief door middel van onder meer kalligrafie). Het bleek zweverig en warm aan de ene kant, maar een goed geoliede geldmachine net zo zeer. Volgelingen van de Master raken in financiële problemen. Waarom beten Jelte en jij je erin vast?
Omdat ik een warm bad zag met tevreden mensen. We voelden ons welkom en voerden goeie gesprekken. Maar we zagen ook dat er over Master Sha een hoop gedonder naar buiten was gekomen. Het bleek allemaal toch niet in de haak, toen we nog meer mensen spraken die we niet in de uitzending hebben gebruikt. De grote internationale organisatie lijkt in Nederland heel lief, ik geloofde hen ook. Maar die Master Sha heeft een systeem opgericht waarin hij – en hij alleen – de grote goeroe is. Alleen via hem zou je het hoogste kunnen bereiken. Zijn apostelen, ook in Nederland, moeten z’n kennis verspreiden. Hij heeft een systeem gecreëerd waarbij je alleen van hem afhankelijk bent en dan blijken er mensen te bestaan die vatbaar zijn voor zulke duistere praktijken.

En dan blijkt geluk op een vervelende manier te koop.
Precies. Maar dat moet je in de documentaire maar gaan zien natuurlijk.

Lees ook: ‘Geluk moet geen doel op zich worden’

Lees ook: Wat is geluk? 4 vragen en antwoorden van een gelukspsycholoog