Yildiz Celie Lifestyle 4 mrt 2020, 19:37

Leestijd: 3 minuten

Op obesitas rust een taboe, maar: ‘het is een complexe aandoening’

Artsen en wetenschappers luidden de noodklok op Wereld Obesitasdag. Zo’n vijftig procent van de Nederlanders heeft overgewicht en vijftien procent heeft ernstig overgewicht. Het wordt tijd dat mensen stoppen met het neerkijken op en discrimineren van mensen die te zwaar zijn.

„Het is heel frustrerend als je een dagje uit bent en mensen afkeurend kijken als je op straat een patatje eet, zo van: ‘zie je wel, eigen schuld dat je dik bent’”, zegt Jacob Dane (61) uit Wognum. Vanaf zijn twaalfde is hij bezig met diëten. Het wordt tijd dat obesitas uit de taboesfeer komt, vindt hij.

Op zijn hoogtepunt was Dane 183 kilo. Vorig jaar tikte hij de 153 kilo aan, maar afgelopen najaar kwam hij alweer bijna twintig kilo aan. „Door het overlijden van mijn moeder is het er weer aangekomen. Het afvallen gaat enorm langzaam. In de zomer beweeg ik meer, dan gaat het gemakkelijker.”

Het online platform FoodFirst Network begeleidt mensen naar een gezonde leefstijl. Oprichter Jan Dekker vindt dat het stigmatiseren van „mensen die zich volproppen, flessen cola leegdrinken en erop los leven en slap zijn”, maar eens over moet zijn. Vaak zijn het allerlei andere fysiologische oorzaken.

Onderschat

„Veel mensen beseffen niet hoe complex de aandoening is. Veel eten en te weinig bewegen zijn belangrijke, maar lang niet de enige oorzaken”, zegt Liesbeth van Rossum, hoogleraar obesitas in het Erasmus MC en internist-endocrinoloog. „Obesitas is iets anders dan een paar kilootjes kwijt moeten raken. Bij ernstig overgewicht is het lichaam veranderd. Allerlei hormonen in de vetmassa en de darmen zijn verstoord. Ook maakt het buikvet ontstekingsstoffen aan die schade kunnen geven in ons lichaam. Veel mensen weten dit niet.”

Veel oorzaken

Sinds de jaren vijftig wordt obesitas als ziekte gezien door de Wereldgezondheidsorganisatie. Veel oorzaken, zoals stress, slaaptekort, medicijngebruik en hormonale en genetische factoren, liggen daaraan ten grondslag. Het verschilt per persoon, weet Van Rossum, die ook het boek VET Belangrijk schreef samen met Mariëtte Boon.

Bij Dane was het probleem bij zijn geboorte al aanwezig. „Mijn maagwanden zaten aan elkaar. Ik hield niks binnen. Na een week lag ik onder het mes. Een spiertje werd doorgesneden, maar daarna bleef ik groeien en dat is nooit opgehouden.”

Zijn opvoeding kan een rol gespeeld hebben, zegt hij. „Je moest altijd je bord leegeten, anders mocht je niet van tafel. Twee keer opscheppen, een halve rookworst en veel speklappen waren geen uitzondering.”

De omgeving waarin mensen opgroeien speelt een rol. Overgewicht begint vaak vroeg in de kindertijd, zegt voedingswetenschapper Jaap Seidell. „Bovendien is het een maatschappelijk probleem. Het aanbod is te verleidelijk.” Voedselwaakhond Foodwatch becijferde dat 70 procent van het aanbod in de schappen buiten de Schijf van Vijf valt. Alles is gericht op verkopen, niet op het stimuleren van gezonde keuzes, waardoor mensen heel wat verleiding moeten doorstaan. Terug naar vroeger is zo gek nog niet, vindt Seidell. „Ik wil niet zeggen dat mensen niet mogen genieten hoor, maar vroeger kreeg je eens per week wat lekkers. Tegenwoordig krijgen kinderen elke dag snoep, koek en toetjes.”

Oppassen

Als geleidelijk de pondjes eraan komen, is het tijd om je leefstijl te veranderen. En als iemand op jonge leeftijd veel te dik is, in combinatie met een niet te stillen honger, is het belangrijk om medische hulp te zoeken. Ook als iemand in een paar maanden heel snel aankomt, kan dit een onderliggende oorzaak hebben, weet Van Rossum.

Een lichaam dat ooit obees is geweest, is zo geprogrammeerd dat het altijd terug wil naar het hogere gewicht. Dat is wat afvallen zo moeilijk maakt. Het lichaam moet eigenlijk gereset worden. „Daardoor is meer nodig om op een gezond gewicht te komen, zoals naast een gezonde leefstijl, anti-obesitas medicijnen of maagoperatie”, zegt Van Rossum.