Sofie Smulders Lifestyle 19 mrt 2020, 20:50

Leestijd: 5 minuten

‘Alsof ik in een boze droom zit’

Het coronavirus heeft in de eerste plaats effect op de fysieke gesteldheid. Ook ons mentaal welzijn kan eronder lijden. Voor mensen met een psychische aandoening was die al wankel.

„Ik had me voorgenomen vanmorgen te douchen, me aan te kleden en de hond uit te laten, maar ik sliep pas om half 5. Dan merk ik direct dat het raak is.” Leanne (29) merkte de afgelopen tijd al dat ze terugviel, ze zit in een revalidatietraject waarin ze hard met zichzelf wordt geconfronteerd. De situatie rondom het coronavirus versterkt dat gevoel. Ze kampt onder meer met een posttraumatische stressstoornis (PTSS), ADHD en een eetstoornis. „Oude gevoelens borrelen op en de onzekerheid maakt het lastig: ik heb weinig om me aan vast te houden. Ik probeer manieren te vinden om ermee om te gaan, bijvoorbeeld door mijn eten te controleren. Vandaag heb ik vier rijstwafels en een halve magnetronmaaltijd gegeten.” Het controleverlies is in de werkelijkheid van het coronavirus maximaal, vertelt Esther Westenberg, voorzitter sectie GGZ van het Nederlands Instituut van Psychologen. „De toespraak van Rutte van maandag leek heel goed, maar roept ook angst op. Mensen die van nature al angstiger zijn, gaan om zich heen grijpen naar manieren om daarmee om te gaan, of zich juist meer terugtrekken, contacten vermijden.”

Paniek

Iedereen kampt met deze crisis, spreekt Leanne zichzelf toe in momenten dat de paniek toe slaat. „‘Doe normaal’ denk ik dan. Als dat vervolgens niet lukt, kan ik flink boos worden op mezelf. Het interne gevecht maakt dat ik gedachten krijg om mezelf wat aan te doen." Leanne is in therapie, maar het is op dit moment onzeker of en hoe die zich komende tijd voortzet. In de tussentijd richtte ze een Facebook-groep op voor mensen die net als zij psychische problemen hebben en die nu wel wat extra steun kunnen gebruiken.

Westenberg denkt dat de effecten van het coronavirus vooral zichtbaar zijn in het angstdomein. „Daar vallen veel stoornissen onder, zoals de obsessief-compulsieve stoornis, hypochondrie en de posttraumatische stressstoornis. Ik maak me ook zorgen om psychiatrische patienten die door hun problematiek versneld in isolement kunnen raken.” Het NIP krijgt veel vragen binnen van psychologen over de impact van het coronavirus op het werk, ook over hoe therapie op een andere manier te geven. In het overgrote deel van de gevallen kan dat nu niet face-to-face. Videobellen of gewoon bellen is een alternatief. „Het vraagt heel wat improvisatievermogen, van psycholoog en cliënt. Je moet continu inschattingen maken om de best mogelijke zorg te blijven bieden. Videobellen vergt een andere manier van communicatie. Het is een andere vorm van therapie dan in de behandelkamer. Het vergt meer creativiteit, maar hoeft niet minder effectief te zijn. Stel dat dit een paar maanden duurt, dan zal je je daar toch naar moeten gaan verhouden. Je moet zorg blijven verlenen.”

Structuur

Buitenpsycholoog Christel Westgeest ziet stressgerelateerde aandoeningen, waaronder burnout. De spanning staat bij deze mensen al strakker afgesteld en het stresssysteem wordt nu nog eens extra aangejaagd door de coronacrisis. „Mensen die overbelast zijn willen houvast: ‘hoe kan ik snel beter worden?’ Dat wordt alleen maar erger, want ze zoeken nu naar controle die er niet is. Die gedachte op zich kan ook al helpend zijn. Met cliënten bespreek ik hoe ze zichzelf kunnen begrenzen: er is veel nieuws, veel tips, je wordt overspoeld. Check niet 24/7 het nieuws.”

Normaal gesproken denkt Rianne (29) bij elke steek in haar lichaam dat ze ernstig ziek is, maar toen ze twee weken geleden griep kreeg, was er geen paniek. Althans, niet omdat ze dacht dat ze het coronavirus had. Het alleen zijn en het wegvallen van structuur door de huidige toestand spelen haar wel parten. „Ik zak weg in gevoelens van onzekerheid, eenzaamheid, depressie. Ook al is deze situatie niet te vergelijken met andere keren, het gevoel is hetzelfde.” Rianne werd tien jaar geleden gediagnosticeerd met een gegeneraliseerde angststoornis en een dysthyme stoornis. Na lang op de wachtlijst te hebben gestaan, is ze sinds kort weer in behandeling bij een psycholoog. Die staat nu tijdelijk weer even on hold, dus moet ze het alleen doen. „‘It’s not my first rodeo, ik weet hoe ik het kan opvangen. Ik zet elke ochtend de wekker en heb een dagschema. ” Zo’n schema is erg belangrijk, benadrukt Westenberg. “Zorg voor een duidelijke planning van je dag. Op bed blijven liggen is niet verstandig, je moet structuur hebben.”

Niet nieuw

Rianne heeft goede hoop dat ze zichzelf staande kan houden, maar het coronavirus roept wel bepaalde angsten op. „Ik heb het nu specifiek met de supermarkt. Dat ik daar kom is al een hele stap, maar nu kan ik niet mijn normale routine doen. Het is nu twee keer voorgekomen dat ik niet kon kopen wat ik wilde en dat zorgt voor paniek: ‘wat moet ik dan eten? Wat moet ik de rest van de week eten? Misschien kan ik nooit meer eten?’ Alle doemscenario’s komen op tafel.’”

We zitten nu met zijn allen in een onbekende situatie, maar voor de mensheid zijn crisissituaties niet nieuw, zegt Westgeests collega Irina Poleacov. „Vertrouw erop dat wij dit ook als moderne mensen kunnen. Geef jezelf en je omgeving tijd om de situatie te normaliseren. Misschien kun je het zelfs omdraaien: een cliënt van mij met smetvrees zag plots dat anderen nu met hygiëne omgaan zoals zij dat altijd al doet. Daar kon ze de humor wel van inzien.”