Heksenvervolging

Heksenvervolging was vrij normaal in de late Middeleeuwen. Heksen hadden vaak geen man, geen familie, geen kinderen. Die hadden ze nooit gehad of overleefd. Ze stonden aan de rand van de samenleving, maar hoorden er niet bij.

Vaak wisten ze meer dan hun omgeving over ziekten, de genezing of het ontstaan ervan. Als je alleen woont, heb je immers tijd zat om na te denken en als je oud bent, heb je levenservaring. Niet dat ze daarvoor veel erkentelijkheid ontvingen. Leuk dat ze zoveel wisten, maar het maakte hen ook griezelig in de ogen van alle onbenullen. Hun blik kon rampen aanrichten. Of ze deden iets met koeien en sukkels. Heksen zijn nou eenmaal wraakzuchtig. Altijd al geweest. Zeker weten.

Ouderdom komt met gebreken

Vrouwen leefden net als nu langer dan mannen, maar dat was toen ook bepaald geen voordeel. Hun kwalen duurden alleen maar langer. Ze liepen krom en kreupel van de reuma. Je zag ze al van verre aankomen, dus je was gewaarschuwd. Hun handen waren vervormd tot klauwen, symptoom van artrose. Nog een andere ouderdomsziekte belaagde hen: verruca seborrhoïca; wat Latijn is voor grote zwarte wratten. Oude stemmen vervormen; vandaar het heksengekakel. Doordat ze hun tanden kwijtraakten, slonken hun kaken, waardoor hun neus prominent naar voren kwam. En dan die wratten erop, het zag er niet uit. Mannen boften, hun ouderdom zat verstopt achter een baard. Veel oudere vrouwen werden ook dement; daardoor leken ze nog gevaarlijker. Hun gebrabbel werd geïnterpreteerd als vervloeking of toverspreuken.

Ouderdom maakt een mens niet slecht; alleen ziek. Maar dat wordt desondanks afstotelijk gevonden. Waarom? Vooroordelen natuurlijk; versterkt door een klimaatverandering waardoor veel oogsten mislukten. Heksen kregen de schuld van alles dat verkeerd ging en dat onderbuikgevoel mondde uit in heksenvervolgingen. Als ze bekenden – vaak na onnoemelijk wrede martelingen – werden ze gestraft. Als ze dat niet deden werden ze ook gestraft. Voor straf, omdat ze niet bekenden. Tienduizenden volmaakt onschuldige, meest oude, vrouwen in Europa, hebben tijdens de grote heksenjacht op de verschrikkelijkste manieren het leven gelaten. Ze werden uiteengerukt, ontwricht, verzopen of verbrand. Kerk en staat werkten eendrachtig samen om dit zogenaamde gevaar te elimineren. Wie geen zin had in mantelzorgen, vermoedde hekserij. Net als kwaadwillende buren of erfenisjagers.

Middeleeuwen zijn er nog steeds

Heksen werden geacht lichter dan lucht te zijn; hoe hadden ze anders op bezemstelen naar hun seksorgies kunnen vliegen? Het ‘bewijs’ werd geleverd met valse gewichten en een valse weegschaal. Kent u de Heksenwaag van Oudewater? Keizer Karel V gaf deze plaats als enige in Europa het privilege voor een eerlijk weegproces. Dankzij wel geijkte gewichten en een niet gemanipuleerde weegschaal, bleef er van alle hekserijbeschuldigingen geen spaan heel. Iedereen kreeg een certificaat mee met hun echte lichaamsgewicht als bewijs van geen heks zijn. Die heksenwaag bestaat nog steeds, als grapje voor toeristen. Maar oude vrouwen zijn persona non grata gebleven. Dankzij de veRRRgRRRijzing. Dat is het enige woord in Nederland waar de RRR nadrukkelijk wordt uitgesproken. Het klinkt als een beschuldiging en precies zo is het bedoeld.

Vrouwen, oud of jong, zijn trouwens altijd schuldig. Minder verdienen dan mannen met hetzelfde werk. Eigen schuld. Had ze maar… Wie het kindje krijgt mag het kindje houden. Had ze maar… Verkrachterssmoesjes: Ze vroeg erom, met dat korte rokje ’s avonds in het donker. Of door uitnodigend kijken. Of juist niet kijken. Had ze maar…

Maatschappelijk afgebrand

Ondanks de emancipatie zijn het meestal vrouwen die gratis zorgen voor ouders, kinderen, partners en buren. Maar wie zorgt er voor hen? De ouderenzorg is opzettelijk de nek omgedraaid en de zorgvragers worden nu maatschappelijk afgebrand. Een nieuwerwets soort brandstapel. Groot voordeel: hier komt geen CO2 bij vrij. Familieleden en andere bekenden worden – zeer tegen hun zin –  geprest tot mantelzorg. Tot 2040. Dan is het probleem vanzelf opgelost. Of eerder, als dat 75+pilletje er komt.

De Middeleeuwen zijn niet weg, maar gewoon een beetje moderner geworden. En véééél geniepiger. Het ontwerp van het komende heksenmonument in Roermond toont een kring van jonge en gezonde vrouwen. Tja; het oog wil ook wat. Maar een voordeel is dat niet. In 2024 werden in Nederland 1,7 miljoen (voornamelijk) vrouwen ouder dan 16 seksueel belaagd. Plus de Franse Gisèle Pelicot van 72. Die was in de Middeleeuwen vast als heks verbrand. Én oud én verkracht; toe maar. Had ze maar… geen vrouw moeten zijn?

Reacties