Angst en ongelijkheid: een voedingsbodem voor haat

De afgelopen jaren hebben extreemrechtse partijen in veel westerse landen sterk aan invloed gewonnen. Deze politieke verschuiving is niet toevallig, maar hangt nauw samen met sociale en economische ontwikkelingen, waarbij de beurskrach van 2008 en opeenvolgende vluchtelingencrises een sleutelrol speelden.

Bittere vruchten van de financiële crisis

De financiële crisis van 2008 en de daaropvolgende wereldwijde recessie, heeft diepe sporen nagelaten. Overheden pompten miljarden in het redden van banken en bedrijven, wat leidde tot enorme overheidstekorten, stijgende staatsschulden en harde bezuinigingsmaatregelen. Dit zorgde voor werkloosheid, koopkrachtverlies en een groeiende kloof tussen arm en rijk, waardoor velen zich ontevreden voelden.

Dit verlies van perspectief bood een ideale voedingsbodem voor extreemrechtse partijen, die niet het financierskapitaal maar immigranten en minderheden de schuld gaven van de economische problemen. Hun boodschap vond weerklank bij delen van de bevolking die zich in de steek gelaten voelden.

Vluchtelingencrises en polarisatie

De vluchtelingencrisis van 2015, veroorzaakt door conflicten zoals de Syrische burgeroorlog, verscherpte de polarisatie in de samenleving. De Russische invasie van Oekraïne in 2022 zorgde voor een nieuwe verstoring van de internationale orde en een vluchtelingenstroom van miljoenen Oekraïners naar Europese landen, waaronder Nederland. Dit vergrootte de druk op opvangsystemen.

Extreemrechtse partijen, zoals de PVV, speelden in op de angst en onvrede die deze vluchtelingencrises teweegbrachten, waardoor hun ideeën steeds meer invloed kregen in de politiek. Dit proces werd versterkt door de bereidheid van conservatieve partijen als de VVD, NSC en BBB om een kabinet te vormen met de PVV, met als doel hun eigen politieke invloed te vergroten (“Alles liever dan links aan de macht”). Deze samenwerking leidde tot een verdere normalisering van extreemrechtse standpunten in het politieke debat en verdiepte de polarisatie in de samenleving.

Ondermijning van de democratie

In het huidige gepolariseerde klimaat, waarin extreemrechtse ideeën steeds meer geaccepteerd lijken te worden, voelen extreemrechtse bewegingen zich gesterkt.

De rechtsstaat wordt openlijk ondermijnd; ambtsdragers die niet in lijn handelen met hun doelen, worden zwartgemaakt. Kritische media worden bestempeld als ‘linkse bolwerken’ die belastinggeld verspillen en burgers indoctrineren. Ook de kunstsector wordt niet ontzien, waarbij wordt gesuggereerd dat er geen behoefte is aan zogenaamd ‘decadente’ kunst. Bewegingen die zich inzetten voor huisvesting, milieu en gelijkheid worden gestigmatiseerd als broedplaatsen van radicalisme. Bovendien wordt de vakbeweging afgedaan als achterhaald en niet langer representatief voor werkenden en uitkeringsgerechtigden. Ondertussen worden minderheden verantwoordelijk gehouden voor problemen als woningnood en stijgende zorgkosten, terwijl de werkelijke oorzaken liggen in het neoliberale beleid dat verantwoordelijk is voor de afbraak van collectieve voorzieningen en een toename van de ongelijkheid.

Op zoek naar oplossingen

Om deze giftige dynamiek te doorbreken, is een krachtige reactie noodzakelijk.

Tegen discriminatie en vreemdelingenhaat moet ondubbelzinnig worden opgetreden.

Tegelijkertijd moet er ruimte zijn voor een open en eerlijke dialoog over de zorgen van burgers. Alleen door alle bevolkingsgroepen serieus te nemen en een rechtvaardig sociaal en economisch beleid te voeren, kan het vertrouwen in de democratie worden hersteld. Dit omvat maatregelen zoals het verhogen van het minimumloon, het stimuleren van sociale woningbouw en het versterken van de publieke sector door te investeren in onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen.

Asiel en migratie

Ten aanzien van asiel en migratie is een sterkere samenwerking op Europees niveau essentieel. Dit vraagt niet alleen om een effectievere bescherming van de buitengrenzen, maar ook een eerlijke verdeling van de opvang van vluchtelingen over alle lidstaten. Daarnaast is het van belang vluchtelingen te ondersteunen bij terugkeer naar hun land van herkomst, en de onderliggende oorzaken van migratie, zoals oorlog en armoede, aan te pakken.

Een strengere regulering van arbeidsmigratie binnen Europa is eveneens noodzakelijk. Het huidige systeem leidt tot uitbuiting en oneerlijke concurrentie. Sectoren die hun verdienmodel hierop baseren, moeten worden aangepakt. Het vaststellen van betere arbeidsvoorwaarden en strikte handhaving daarvan, is essentieel om een rechtvaardigere arbeidsmarkt te bevorderen.

Voor een sterke democratie

Extreemrechts vormt een bedreiging voor de fundamenten van de democratie: vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Door op te staan tegen polarisatie en ongelijkheid, en een rechtvaardig beleid te voeren, kan het vertrouwen in democratische instellingen worden hersteld en de opmars van extreemrechts worden tegengegaan.

Reacties