Paniek over de Golfstroom

Die zou er weleens mee op kunnen houden. Al in 2050 zelfs, zeggen wetenschappers. Hoe lang de Golfstroom er al is, is niet helemaal duidelijk, maar wel heel lang. Het is een heel effectief middel om de warmte beter over de wereld te verdelen. Daaraan zie je dat oceanen een belangrijk onderdeel zijn van weersystemen en -veranderingen. Hoe het werkt?

Nou, zo. Temperatuurs- en drukverschillen wekken convectie op in gassen en vloeistoffen. Zo stroomt de lucht van gebieden met hoge druk naar die met lage luchtdruk. Resultaat: voortdurende luchtverversing dankzij die circulatie. Soms is dat een voordeel: als de slechte lucht wegwaait en vervangen wordt door zuivere lucht. Mooi zo. Het kan ook andersom; de rotzooi-lucht uit ’s werelds vuilste gebieden verdrijft de zuivere lucht elders. Tja; convectie.

Zo stroomt de Golfstroom

Warm water is lichter dan koud water. Dus het warme zeewater uit de tropische Caraïben stijgt naar de oppervlakte en stroomt noordwaarts, aangedreven door een koude onderstroom die net de andere kant uitgaat: bij de Noordpool is het zeewater koud en zwaar. Het zakt naar beneden en trekt zuidwaarts. Ook hier laat en krijg je wat. Want water dat zich elders heen begeeft, wordt natuurlijk meteen vervangen door ander water. En zo houden die twee tegengestelde bewegingen elkaar op gang. Convectie.

Maar nu de Noordpool opwarmt, smelten sneeuw en gletsjers weg en het warme, lichtere zoetwater stroomt de zee in. Warmte van twee kanten gaat niet werken; dan neemt de circulatie juist af en stopt misschien zelfs. Resultaat: afkoeling van voornamelijk West- en Noord-Europa; want daar brengt die golfstroom nu juist de warmte heen.  Nederland ligt op 51 graden Noorderbreedte. Net als Newfoundland. Als die Golfstroom helemaal zou wegvallen krijgt Nederland hetzelfde weer als Newfoundland. De gemiddelde jaartemperatuur daar is 7 graden, in Nederland nu nog 12. Daar is de winter streng en hier zacht. Daar wordt het ’s zomers 20 graden, hier 35. Zonder de Golfstroom-convectie wordt het bibberen in de winter. Want voor zoveel kou hebben we geen energie genoeg, zeker als de fossiele brandstoffen straks helemaal niet meer mogen.

Paniek of niet?

De vraag is of de soep zo heet – of koud – gegeten wordt. Wat de Golfstroom millennia geleden precies deed, is simpelweg niet bekend, want die is pas ontdekt in de 16e eeuw. Wel is recent onderzocht hoe het zit met die fluctuaties. Als de Golfstroom afzwakt, komt er weinig warmte terug naar de Pool, wat zal leiden tot lagere temperaturen in dat gebied. Met als gevolg ijsaangroei en weer sterkere Golfstroom-convectie. Maar helemaal zeker weten we het niet.

Als Hannibal met zijn olifanten in 219 voor Chr. door de Alpen naar Italië kon wandelen, moet het toen toch behoorlijk warm zijn geweest. Desondanks is de Golfstroom blijven bestaan. Rond 400 na Chr. koelde het klimaat in Europa weer sterk af en ook dat was tijdelijk. In de 10e eeuw begon er een nieuwe warme periode, toen Vikingen met houten boten een kennelijk ijsvrije Poolzee konden oversteken naar IJsland, en later zelfs van Groenland naar… Newfoundland. En daarop volgde in heel Europa geen koude maar juist een nog warmere periode, die leidde tot de bloeitijd van de late Middeleeuwen. De volgende Kleine IJstijd begon na 1400. En na 1800 begon er een nieuwe warmere periode. Daar zitten we nou dus kennelijk middenin.

Of de Golfstroom er ooit definitief mee ophoudt? De tijd zal het leren.

Reacties