Artificial Intelligence is geen speelgoed

Hoe vaak stel jij even een korte vraag aan chatGPT? En jouw collega’s? Tien vragen per dag? Dat wordt dan een halve literfles verspild drinkwater, alstublieft. Nu AI in één klap toegankelijk is voor iedereen, wordt het op de werkvloer en daarbuiten voor het minste en geringste ingezet.

Mensen spelen ermee, terwijl AI een grote keerzijde heeft: enorme milieubelasting én het risico op ethisch onverantwoorde keuzes.

Geen wonder dat AI governance afgelopen week in de schijnwerpers stond tijdens IAPP’s internationale AI Governance conferentie in Brussel. Die schijnwerpers zijn hoognodig. Het wordt tijd dat er meer bewustzijn komt over wat spelen met AI voor impact heeft op de maatschappij. Want al levert de moderne technologie veel op, het is allesbehalve gratis.

Geen kinderspel

De AI-trein dendert met hoge snelheid door onze maatschappij. Logischerwijs wil je als respectabel bedrijf deze trein absoluut niet missen. AI is de toekomst en je kunt er hele mooie dingen mee doen. Denk aan het integreren van kunstmatige intelligentie in logistieke planningen om brandstofverbruik en CO2-uitstoot te verminderen. Of aan de inzet ervan voor strategische personeelsplanning of voor het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Naast natuurlijk alle laagdrempeligere toepassingen via chatGPT of afbeeldingsgenerator DALL·E of MidJourney.

Tegelijkertijd zien we ook dat je snel en makkelijk in de verkeerde wagon stapt. Tragische voorbeelden van onverantwoord AI-gebruik zijn er inmiddels ten overvloede. Zo maakten de recentelijke werkwijzen van publieke instanties bij mensen met een migratieachtergrond pijnlijk duidelijk hoe onzorgvuldig gebruik van gegevens in AI-technologie op ethisch vlak vergaande gevolgen kan hebben. Dat er tijdens het bouwen van AI-modellen keuzes worden gemaakt waarover discussie nodig is, werd uit het oog verloren. Minder bekend is de negatieve impact van kunstmatige intelligentie op het milieu. Het genereren van een afbeelding voor je presentatie staat qua energieverbruik gelijk aan je telefoon helemaal opladen. En stel je twintig vragen aan chatGPT, dan heb je één hele literfles – steeds schaarser – drinkwater verbruikt. Deze milieu-impact neemt alleen maar toe naarmate AI complexer en wijdverspreider wordt.

Verplicht transparant

De keerzijde van AI zou alleen al voldoende motivatie moeten zijn om er verantwoord mee om te gaan. Maar er is ook wetgeving in aankomst die je hiertoe gaat verplichten. De AI Act onder andere, die straks AI-algoritmes in risicocategorieën indeelt. Iets wat organisaties vanuit AVG-perspectief in veel gevallen al hadden moeten regelen. En duurzaamheidswetgeving zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) haakt in op de hoeveelheid energie die je verbruikt met kunstmatige intelligentie. De gemeenschappelijke deler in deze wetten? De verplichting om transparant te zijn over hoe je AI inzet.

Die verplichting is nodig, want transparantie rondom AI is precies waar het bij de meeste organisaties aan ontbreekt. Er zijn ongekend veel bedrijven die met kunstmatige intelligentie werken, maar tegelijkertijd geen idee hebben welke modellen er draaien of welk doel ze dienen. Dat moet anders. Los van voldoen aan wetgeving, is het simpelweg de morele plicht van bedrijven en instanties om AI verantwoord in te zetten. Transparantie hierover richting klanten, stakeholders en medewerkers is hierbij cruciaal. Sterker nog: eigenlijk is dat logisch als je aan de slag gaat met zo’n krachtig middel als AI.

Stap één: bewustzijn

De allerbelangrijkste stap voor verantwoord AI-gebruik is bewustzijn creëren. Op welke manier zet jouw organisatie kunstmatige intelligentie in voor strategische en duurzaamheidsdoelen? En wat is de impact van die inzet, zowel positief als negatief? Je moet inzichtelijk (laten) maken waar je staat op het gebied van verantwoorde AI vóórdat je ermee aan de slag gaat. Verantwoord AI-gebruik vraagt om een strakke aanpak waarin grip, inzicht, transparantie én controle voorop staan. Ga daarom aan de slag met strategie en beleid, waarin je beschrijft hoe kunstmatige intelligentie jouw organisatiedoelstellingen ondersteunt en welke waarden en kaders gelden voor de toepassing ervan. Iedere medewerker op elke afdeling moet weten wat AI zowel aan kansen als valkuilen met zich meebrengt. Pas dan kun je de AI-weegschaal in balans houden en er zoveel mogelijk vruchten van plukken.

AI is geen kinderspel. Natuurlijk heeft het ongekende mogelijkheden, waarvan we het merendeel nog moeten ontdekken. Maar dat is geen reden om het te pas en te onpas in te zetten. We moeten bewust en doordacht met AI omgaan. De waterkraan laat je toch ook niet voor de lol openstaan?

Reacties