dumDAdum

dumDAdum. Dat ritme heet op zijn deftigs een versvoet en op zijn Grieks een amfibrachys. Het klinkt gedecideerd: als een bevel, een snauw, een serie klappen. Hoe dan ook, je kunt er niet omheen. En wat heeft dat nou te maken met de Mattheüs Passie?

Over Bach bestaan nogal wat misverstanden. Stuurse pruik. Star religieus. Nors en ongemakkelijk. Maar hij componeert wel de koffie cantate om zijn dochter een beetje te plagen met haar – toen – buitenissige voorkeur, zingt met zijn familie en componeert ’s nachts nieuwe muziek op een clavichord waarvan hij de hamertjes omwindt met zachte stof, zodat het lawaai de kinderen niet wakker maakt. Hij gaat graag naar het koffiehuis en heeft veel vrienden in Leipzig. In de tijd dat hij als Cantor bij de Thomaskerk in Leipzig werkte, kwam in Italië de echte opera op en als Bach aan een koninklijk hof had gewerkt, had hij zeker de kans genomen er een te schrijven.

Zijn werkgevers van de landadel hadden niet genoeg geld voor grote muziekproducties. Hij had ooit vette ruzie met zo’n ensemble dat niet kon wat hij wou, en zette zijn argumenten kracht bij met zijn degen. De Mattheüs Passie zit vol filmmuziek: hoor de voorhang van de tempel maar eens scheuren, onderga de zonsverduistering van het negende uur of hoor het volk in dissonanten schreeuwen: Aan het kruis met hem! In de kerk past een opera niet, maar een passie dus wel. Opera via een omweg. Met de hele mensheid erin. Doodsangst, serene berusting, verdriet, genegenheid en eerbied. Goed en kwaad. Lafheid. Maar ook hevige woede. dumDAdum.

Furieuze passie

Wat Jezus al voorzag, is uitgekomen: er is een verrader in hun midden en hij heet Judas. Uiteindelijk heeft Judas zelfs de onbeschoftheid om precies dat te doen waaraan Jezus zegt de verrader te herkennen: in dezelfde schotel als hij het brood te dopen. Die spot gaat Bach te ver. Hoe durft die @%&!

Sind Blitze, sind Donner in Wolken verschwunden?

Eröffne den feurigen Abgrund, o Hölle,

zertrümmre, verderbe, verschlinge, zerschelle mit plötzlicher Wut 

den falschen Verräter, das mördrische Blut.

Zeg dat maar eens hardop. De klappen vallen bij bliksem en donder, de vurige afgrond maar vooral bij de vierde regel:

verMORzel, verNIEtig, verSLIND en verPLETter.  Die VALse verRAder, dat MOORdenaarsBLOED!

Als Bach erbij was geweest, had Judas het vast niet overleefd.

De woede zit in het ritme, de amfibrachys. Maar ook in de muziek: staccato, knallende boze klanken, die pijn doen al klinken ze niet eens zo hard. Want de instrumenten van Bachs tijd waren nogal teer: snaren braken makkelijk en blaasinstrumenten raakten snel ontstemd. Maar het is de taal die maakt dat de woede zo diep doordringt in oren en ziel. De RRR. Die voegt kracht toe en verbetenheid en schuurt tegen de zenuwen. In de tekst van donder en bliksem zitten er maar liefst achttien. Daar kun je niet omheen.

Blabla is geen passie

Kaatje heeft een foto bewerkt. Dat gaat de hele wereld over. Dagenlang. Maar in Gaza worden mensen beschoten die staan te wachten op een voedselpakket. Niemand reageert. Is al zo vaak gebeurd daar. In de politiek maakt iedereen zich alleen druk over onrecht als het zonder R kan, anders is het niet elitair genoeg. ‘De Nedehlandse Staat is blind vooh mens en hecht’. Durven wij nog wel echte woede te voelen?

Geef mij Bach maar.

Reacties