Een leuk technisch mankementje

In 1983 verscheen de thriller “Christine” van Stephen King. Een verhaal over een auto. Arnie, de eigenaar, constateert al snel een technisch mankementje aan die auto: de kilometerteller loopt achteruit.

Arnie vindt het eigenlijk best wel leuk. Iets minder leuk is dat de kilometerteller sneller achteruit loopt dan de werkelijk gereden afstand. Veel minder leuk is dat Christine een erg moordlustig leven lijdt, zonder dat Arnie het merkt.

Waar ikzelf was in 1983? Ik zat in het laatste jaar van de basisschool en mocht in een volle kerk in mijn geboorteplaats een voordracht houden. Die ene laatste zin die ik ten overstaan van leeftijdgenoten en hun ouders mocht uitspreken, weet ik nog steeds:

In tijden van voorspoed en tegenspoed,
is de een blij,
omdat de ander er is.

Deze uiting van onvoorwaardelijke samenwerking is ook wat ik zo waardeer aan Europa. Een conglomeraat van toen nog 34 staten, allemaal zo anders en zo uniek. Met allemaal hun eigen gewoonten, taal, cultuur, literatuur, verkeersregels en munt. Maar ook zo verbonden: bestuurlijk (de EEG, later de EU), via de muziek (de Europarade, het songfestival), via snelwegen met groene E-nummers, met de Trans-Europe Expres. Het enige dat in de weg stond, was die muur en dat gordijn. In 1989 besloten we allemaal te duwen, en toen viel-ie om! Europa werd één. En steeds meer zaken werden Europees: diploma’s, de munt (euro), het betalingsverkeer (SEPA).

Natuurlijk was Europa niet perfect. Nog steeds is er op het spoor sprake van Nederlandse, Belgische, Duitse en Franse stroom. Als je dat aan een automobilist uitlegt, is de reactie in de trant van “een leuk technisch mankementje”. Maar de laatste tijd gaan er in Europa grote zaken mis die niet meer technisch van aard zijn. En leuker wordt het er ook niet op. De retoriek doet denken aan vervlogen tijden. Eigen volk eerst. Nederland voor de Nederlanders. De echte Finnen.

Het is net alsof we niet meer weten dat we pas iets kunnen bereiken als we samenwerken. Ik zie steeds meer mensen in hun schulp kruipen. Voor hen is die ander, om wie ze vroeger blij waren, een vijand geworden. Verscholen achter vier muren en een anoniem gordijn, zoeken ze op het internet gelijkgestemden. Worden er digitale heksenjachten georganiseerd. Wordt gedachtengoed gedeeld dat tachtig jaar geleden nog verachtelijk was. En zorgen de algoritmes van sociale media en AI ervoor dat dit gedachtengoed steeds meer salonfähig wordt.

Ondertussen zijn Rusland, Oekraïne, Israël en Iran met raketten aan het spelen. Worden lastige eisen van lastige personen met explosieven beantwoord. En krijgen de Verenigde Staten naar verwachting een president die Europa, de EU, de Verenigde Naties, de Veiligheidsraad en de NAVO liever kwijt dan rijk is. En vraag ik mijzelf af of Europa in zijn huidige vorm over een paar jaar nog wel bestaat. Of het dan niet is vermorzeld door bommen uit Poetinië, met gedoogsteun van Trumperica.

Volgens mij is Christine 2.0 een klok. Een klok die achteruit loopt. Een leuk technisch mankementje. Minder leuk is dat ik niet weet hoe snel die klok achteruit loopt. Want voor je het weet, is de tachtigjarige vrede, die we volgend jaar hopen te vieren, ingeruild voor de Tachtigjarige Oorlog 2.0…

Gelukkig kunnen we die klok stoppen. Het wordt net als met die muur een mega-operatie, maar vele handen maken licht werkend in deze donkere tijd.

Make Europe Great Again!

Reacties