Zintuigen

Als kind at ik de tussen de middag een boterham thuis. De Volendammers in de buurt aten allemaal warm. Vanuit school liep ik zigzaggend de steegjes door naar huis, en rook zo de geur van urenlang gekookte kool en gebraden vlees.

„Ze koken zo de vitamines er maar uit”, vond mijn moeder.

De televisie zond overdag nauwelijks uit, dus luisterden we naar de radio. Mijn vader luisterde naar Sjef van Oekel, maar ook naar muziek.

Hij had een, destijds, moderne bandrecorder, een apparaat met twee grote spoelen, dat muziek opnam en afspeelde. De band vloog er regelmatig af, waardoor er veel geduld, liefde en kennis nodig was om het apparaat te kunnen bedienen.

Erik Clapton, The Stones, The Doors, Fleetwood Mac, zij werden allen goede bekenden. Na een tijd herkende ik iedere verbuiging en elke tekst in de solo’s, zoals de volgorde waarin de lijst werd beluisterd.

Herinneringen worden levendiger opgeslagen door geluid en geur, ze zuigen zich vast aan een gebeurtenis en emotie, zodat je bij het terughoren of ruiken makkelijker wederkeert naar een bepaalde tijd in het verleden. Muziek wordt daarom vaak ingezet als behandeling bij Alzheimerpatienten, om het geheugen te prikkelen, of juist om gerust te stellen.

Zo keer ik door de geur van koffie en komkommers weer terug naar het huis van mijn grootouders aan de Sloterweg. Ik zie het grote huis voor me, met de glazen kassen achter op het terrein, waarin ik als kind verdwaalde tussen de hoge, zoetgeurende rode rozen.

Echter, niet iedere herinnering aan muziek of geur brengt een mens terug bij een positieve gebeurtenis. Soms doet muziek terugdenken aan liefdesverdriet, rouw of moeilijke momenten.

Sommige herinneringen wil je niet terughalen, maar vaak maakt muziek een lelijke gebeurtenis zachter, vloeiender, omdat schoonheid nu eenmaal verzacht, en verdriet vermindert.

Toen mijn oom afgelopen jaar overleed, vond ik troost bij het horen van zijn favoriete muziek, Neil Diamond, alsof ik zo dichterbij hem kwam, via een geluidsbrug van hier naar daar. Dia’s toonden zijn nog jonge gezicht, zijn lach, zijn leven. Mijn grootouders waren op veel van de beelden naast hem gezeten. Zij lachten eveneens.

De muziek liet me scherper voelen wie zij eens waren, en voor even waren ze weer levend. Het deed me pijn, want ik zie ze niet meer terug. Maar de pijn neem ik voor lief, want hun bestaan heeft me ooit gevormd tot wie ik nu ben.