Social media: hoe iets onschuldigs is veranderd in een consumeermachine

‘Vroeger was alles beter’. Het is een zin die ik bij veel volwassen mensen terug hoor als ik met ze praat over het verleden en nu. Maar is dat wel zo? Ik geef toe dat ik oude muziek veel beter vind dan huidige muziek, maar dat komt vooral omdat muziek van tegenwoordig steeds eentoniger begint te worden.

Hiermee maak ik de perfecte brug naar waar ik het over ga hebben.

Vroeger

Bij het ontstaan van de eerste social media-platformen was alles redelijk onschuldig. Op YouTube kon je video’s kijken met matige kwaliteit die nog redelijk basic waren. Op Instagram kon je alleen foto’s uploaden. Het was een ideaal platform om foto’s te delen met je volgers en vrienden voor de leuk. Door de jaren heen begonnen deze twee platformen en nog andere platformen zich steeds meer te ontwikkelen tot de staat waarin ze nu zijn.

Opkomst van de consumptieplatformen

Bedrijven zagen dat er wat te verdienen was aan dit soort social media-platformen en kochten ze op. Langzamerhand begonnen de in het begin ‘onschuldige’ platformen zich steeds meer te ontwikkelen tot winstgevende consumeerplatformen. Een grote leider van dit soort platformen was TikTok. Het was het Chinese platform gelukt om een app zo verslavend te creëren dat miljoenen mensen over de wereld uren lang vastgekleefd aan hun telefoon zaten te scrollen. Veel van dit soort verslavende systeempjes werden nagebootst door andere bedrijven, zoals Instagram inmiddels Reels heeft.

Nu

Inmiddels zijn social media-platformen niet meer weg te denken uit de maatschappij. Als je even iets niet meer weet zoek je een tutorial op YouTube. Als je je mening wil verspreiden is dat op twitter in één druk gedaan. Als je je wilt verdoven voor wat dan ook, kun je op Instagram, Facebook, TikTok, Youtube en noem het maar op urenlang scrollen langs video’s of filmpjes die het denken aan eigen problemen verhelpen. Om het kort te zeggen zijn alle platformen een soort verdoofmachientjes geworden die met slimme algoritmes inspelen op je interesses en emoties. Door felle kleuren, grote letters en veel spektakel blijft je brein doorscrollen alsof het een soort gokmachine is die telkens weer gokt of je weer iets leuks tegen komt. Het gevolg ervan zijn honderdduizenden kinderen en jongvolwassenen die aandachtsproblemen hebben op school of de studie die ze volgen vanwege deze platformen.

Vroeger was alles beter?

Hier komt de twist: het is hoe je zelf ermee om gaat. Zelf heb ik al eerder een column op dit platform geschreven: ‘Hoe je door de machine je menselijkheid verliest‘. Daarin omschrijf ik hoe ik alles als een soort machine ervaar. Social media heeft daar zo enorm veel aan meegeholpen. Nu ik me daar bewust van ben, beperk ik mijn gebruik en ga ik me meer focussen op vrienden en hobby’s om zo veel positieve energie te genereren. Als je je bewust bent van gebruik, kun je de dingen opzoeken die echt leuk zijn. En niet die dingen die je binnen tien seconden weer vergeten bent.

Toch was vroeger alles beter.