Damschaamte

Een hoogvlieger ben ik niet, dus heb ik geen last van vliegschaamte. Schaken is me te intelligent, een potje dammen is al moeilijk genoeg. Maar om me daarvoor te schamen… Dat hoeft ook niet, want wat niet bestaat, kun je je ook niet voor schamen.

Met het dambord onder mijn arm – zelfs als het nog licht was – liep ik vroeger naar oma. De met Douwe Egberts-waardepunten gespaarde koffiemolen deed ze zittend op het keukenkrukje tussen haar knieën en draaide aan de slinger. Uit het laatje kwam de geur van versgemalen koffiebonen. Gekookt water op het filter – „eerst een klein laagje, jongen. Koffie moet uitzetten” – en warme melk door het zeefje, voor mij geen vel! Voor Oma wel: „Daar is ook voor betaald.” Ze dronk koffie verkeerd. Koffie werd was slecht voor je hart en een appel snoepen verstandig. Dat maakte oma niets uit, want ze had toch al voor de tweede keer gewisseld – waarvoor ze zich wel een beetje schaamde.

Koffie is sowieso verkeerd, een grote milieuvervuiler volgens een gemiddelde krant, een algemeen dagblad, die spreekt van ‘koffieschaamte’. Cappuccino is het ergste. Koffiepads deugen ook niet, zwarte koffie is nog het minst schadelijk. Een weinig inclusief oordeel dus; je zou ‘koffie van kleur’ verwachten in deze tijd.

Nog minder consequent is de berichtgeving van het bezoek van Willem-Alexander, Máxima en Amalia aan Bonaire. Ze bezoeken ‘slavenhuizen van tot slaaf gemaakte mensen’ – ja, niemand maakt zichzelf tot slaaf. Tot slaaf gemaakte mensen zijn taalkundig slaven, net zoals huizen voor slaven slavenhuizen genoemd worden. Het blijft even hartverscheurend en beschamend. Laat dat duidelijk zijn!

Bulderende wind, onstuimige branding. Het is waterkoud, maar door mijn thermokleding ben ik goed beschermd. Ergens in de verte: de strandopgang. Ik heb dorst. Nog even en ik ga drinken, omdat het kan. Bovenaan een bordje met Stiltegebied. De Amsterdamse Waterleidingduinen: een mooi gebied om even bij stil te staan. Het water in mijn bidon komt uit dit gebied. De kraan is de laatste stap in een lang en ingewikkeld proces. Ik neem een slok helder water. De damherten zullen merendeels worden afgeschoten, heeft de politiek beslist. Zonder schaamte.

Ergens in de verste verte sterft een kind door gebrek aan schoon drinkwater. Kraan? Bidon? Thermokleding? Bescherming…? In de supermarkt treeën met flessen water. Verkeerd afleveradres. Toch? Hoe moeilijk kan een proces zijn? Om je kapot te schamen.

Dat moet Jinek ook doen. Ze twitterde verleden week: ‘Feyenoord – Ajax, een wedstrijd om leven en dood.’ Het is ‘op’ leven en dood, Eva. Vanavond geen tv aan. Geen koffie. Ik pak wel een boek van de grote stapel, want ik moet nu eindelijk van mijn stapelschaamte af. Het boek over de Damslapers lijkt me wel wat: hippies eind jaren 60, begin jaren 70 die op de Dam in Amsterdam sliepen. Vies langharig tuig dat zich moest schamen.