Opgebaard Vervoer?

Een Duitse connectie wist het heel leuk te verwoorden. „Dus als ik het goed begrijp, rijden jullie intercitytreinen vaker dan onze metro’s?” Goed, dat was nog in de tijd van de tienminutentrein Eindhoven-Amsterdam. Lachen was dat. Toen wel, nu niet meer.

Nederland is dichter bevolkt dan Duitsland. Maar de brede Randstad is niet dichter bevolkt dan een gemiddelde Duitse metrostad. Dus als er elke tien minuten een trein nodig is om mensen van Eindhoven richting Amsterdam te vervoeren, dan doe we eerder iets fout dan iets goed. Wat NS nu van plan is, is dus niet zo zeer ‘afschalen’, maar eerder een pas op de plaats maken na te lang op te grote voet te hebben geleefd.

NS geloofde lange tijd in het sprookje dat als de trein elke tien minuten rijdt, we niet meer naar dienstregelingen zouden kijken. Voor mij als autoloze grotestadsbewoner klopt dat. Maar het gros van de Nederlanders woont niet in een gebied waar de tienminutentrein lonend is. Bovendien: waarom zou je genoegen nemen met elke tien minuten een trein, als je ieder moment van de dag een rijklare auto voor de deur hebt?

Pijnlijk duidelijk

Dit jaar werd bovendien pijnlijk duidelijk dat al die treinen bemenst werden door machinisten en conducteurs. Die mensen moeten geworven, opgeleid, betaald en bijgeschoold worden. Dat kost allemaal geld. Een automobilist hoeft niet geworven te worden; dat doet het wegverkeer zelf al, gratis en voor niets. De rijopleiding wordt uit eigen zak betaald. Een eventuele vervoerstaak doet een automobilist gratis, voor niets. Met zijn rijbewijs uit 1958 mag en kan mijn vader gewoon een auto uit 2022 besturen; bijscholing vindt namelijk tijdens het rijden plaats. Ook al gratis en voor niets; al doende leert men. En waar het ov steeds complexer wordt, wordt de auto steeds eenvoudiger. De verwachting is zelfs dat de zelf rijdende auto eerder gemeengoed is dan zelf rijdend ov. Ondanks het feit dat een auto gemakkelijker kan ‘ontsporen’ dan een metro of trein. Ik vraag me af of de spoorsector überhaupt nog wel innoveert, of dat die voornamelijk door zichzelf veroorzaakte problemen uit de vorige eeuw aan het oplossen is.

Als, zoals nu, de bussen ermee kappen, zal ik zelf moeten trappen. Nu lukt mij dat heel aardig, maar veel mensen zijn van ov afhankelijk. Daarnaast zorgt ov ervoor dat we een keuze hebben. Dat we niet, zoals de Amerikanen, tot onze auto’s veroordeeld zijn. En dat we leefbare steden hebben. Dus ja, frequent ov is een mooie aanvulling op de eigen auto.

Door vraag gestuurd

Maar moeten we daarvoor een heel systeem van infrastructuur, voertuigen en personeel overeind houden? Een systeem dat alleen in de spits effectief wordt gebruikt? Is het niet beter om te investeren in sociale vervoersnetwerken? Ervoor zorgen dat je mensen kent met wie je mee kunt rijden? Een systeem van deelauto’s, vervoer op maat, door vraag gestuurd?

Ik denk dat we wel zoiets als openbaar vervoer nodig hebben. Maar niet in deze enkel door aanbod gestuurde vorm. Dat werkt alleen maar in en tussen grote steden. De kosten van de overhead zijn straks niet meer te betalen. Dit model is, zonder broodnodige aanpassingen, op sterven na dood. Opgebaard vervoer, wachtend op begrafenis of crematie.