Geprivilegieerd

Ik keek een tijdje terug naar de miniserie Anatomy of a Scandal op Netflix, over een overgepreviligieerde Oxfordmeneer, veertiger en minister, zo eentje die zegt dat hij door hard werken en de juiste keuzes op de plek waar hij nu is terecht is gekomen, maar waarvan zijn vrouw zegt dat die twee helemaal niks te maken hebben met de plek in de maatschappij die hij bekleed. Het is namelijk klasse, privilege en onnoemelijk veel geluk die hem die positie hebben bezorgd.

En dat hij haar dan wezenloos en misschien zelfs verbijsterd aanstaart, want het idee dat hij minder hard zijn best hoeft te doen in het leven om meer geld en macht en status te vergaren dan Jan met de pet, dat gaat er bij hem niet in. Dat kan eenvoudigweg niet kloppen. Hij veinst niet.

Deze man wordt beschuldigd van verkrachting door zijn voormalige minnares. Hun beider verhaal van het voorval begint hetzelfde: er werd gezoend in een lift. Met wederzijdse instemming. Daarna komt het verhaal van de twee sporen: de ene zegt dat het tegen haar zin was, het was ineens ruig, haar blouse werd losgescheurd, er werd een beet in haar borst gezet, en de ander zegt dat hij nooit iets zou doen dat een vrouw niet zou willen en dat hij haar bevriezen niet heeft opgemerkt.

Er werd gepenetreerd. Wat als wederzijdse seks begon, eindigde in verkrachting. Hij had niet naar haar geluisterd. Niet de signalen opgepikt. Was te gefocust op zijn eigen frustraties wegseksen dat hij haar uit het oog was verloren, vergeten. Hij snapt niet hoe zij hem van zoiets onbeschrijfelijk gruwelijks als verkrachting kan beschuldigen. Zijn carrière staat op het spel, zijn reputatie. Bovendien, ik zei het al: een man als hij doet zoiets niet. Nooit. Het moet wel iets als wraak zijn, omdat hij het eerder heeft uitgemaakt.

En dan blijkt er in het verleden een voorval volgens akelig eendere lijnen te hebben plaatsgevonden. Het moment dat de man, briljant gespeeld door de acteur die ook Peter Quinn in Homeland speelde, de symmetrie ziet, het patroon, doorheeft dat de manier hoe hij de wereld aanschouwt misschien onderdeel is van een probleem, dat HIJ misschien wel het probleem is, dit moment is werkelijk episch. Hij is het ook snel weer kwijt, die nanoseconde van zelfreflectie, alles is met een paar keer knipperen natuurlijk weer terug bij het oude -weggespindoctord, onder kleden geveegd, zoals dat gaat met die invloedrijke mensen aan de top. Maar dat terzijde, althans voor dit verhaal. Dat moment, die schok, die paniek: je ziet het allemaal op zijn gezicht. Je voelt het in je eigen lijf. Meesterlijk verbeeld vond ik het.

Het was voor mij ook een bliksemschicht-moment. Het kan écht, dacht ik toen, het kan écht dat iemand zó geprivilegieerd is opgegroeid en zo beschut en afgeschermd van de emoties en belevingswereld van andere, minder gefortuneerden heeft geleefd, dat hij of misschien ook zij, écht niet in kan zien dat zijn acties, handelingen en woorden niet zo worden ontvangen als dat hij ze bedoelde. Of misschien dat hij, of misschien zij, nooit heeft hoeven stilstaan, en zodoende nooit stilstaat, bij een ander, dat die ander slechts een gebruiksvoorwerp voor hem is, in dienst van zijn voortgang, behoeftes, wensen. Dat iemand een door hem geïnitieerde handeling misschien als aanranding of verkrachting ziet, terwijl hij zeker weet dat het met wederzijdse instemming was, ze zoende hem immers een paar minuten eerder toch?, is voor hem niet te bevatten. Het past niet in zijn belevingswereld.

Curieus. Zo weinig empathie en toch bovenaan de ladder van de macht. Macht over de mensen die jij niet begrijpt of geen geduld voor hebt of niet begrijpen wilt. Verbaasd ben ik niet, ik ben wat belegen maar leef niet helemaal onder een steen. Het laddertje dat voorrecht heet, de veilige hoge toren en de volledige disconnectie van mensen waarover jij je zou moeten ontfermen is zo oud als de wereld natuurlijk en is hier in deze serie meesterlijk uitgebeeld.

Voor een goed voorbeeld van dit fenomeen wat dichterbij huis, adviseer ik overigens een avondje te kijken naar (politieke) praatprogramma’s op onze nationale televisie.