De moeite of moed om jezelf te zijn

Zijn oma was een dominante vrouw die al jong weduwe was van opa die heel zijn leven vrij ziekelijk was. Oma moest vrijwel in haar eentje vier kinderen opvoeden en had daarbij veel mentale steun gehad aan de kerk. Ze was zo toegewijd geweest aan de kerk dat oma diep van binnen eigenlijk non had willen zijn.

Zijn moeder was de oudste van deze vier kinderen en had oma al jong ondersteund in de opvoeding van de jongere kinderen. Ze heeft hierdoor zelf nooit echt goed kind kunnen zijn. Zijn moeder had het gedrag van oma gekopieerd en was ook erg dominant. Het was haar manier van overleven geweest. Zijn moeder had haar man in de tienerjaren ontmoet, waren jong getrouwd en hadden vlot kinderen gekregen. Leo was de oudste van de kinderen. Zijn vader was een lieve, hardwerkende man die te weinig voor zichzelf opkwam. Zijn moeder was de baas in huis, vader volgde en vluchtte veelal in zijn werk.

Leo (55) heeft veel last gehad van zijn dominante moeder en zijn volgzame vader. Er was in zijn jeugd maar weinig ruimte voor zijn eigen wensen en ideeën geweest. Hij moest van zijn moeder naar de kerk, moest braaf zijn huiswerk doen, moest meehelpen in het huishouden, moest zich op een bepaalde manier gedragen, kleden en praten, moest… Leo moest veel in zijn jeugd en voor eigenheid was er weinig ruimte. Waar zijn vader vluchtte in hard werken, kon Leo veel tijd en energie kwijt in voetbal. Hij kon erg goed keepen en speelde in zijn tiener- en twintigerjaren op hoog niveau. Zo vond hij toch wat ruimte en tijd voor zichzelf en kon hij uit het gezichtsveld van zijn dominante moeder blijven. Het was een verademing geweest toen Leo na zijn middelbare school bij de Koninklijke Marine aan de slag ging. Weg van thuis, de wereld zien, actief bezig zijn en hard werken met collega’s waarop hij blind kon vertrouwen. Net zoals in het voetbalteam voelde Leo zich bij de Marine opgenomen in de groep. Iets wat hij thuis zo gemist had.

Ogenschijnlijk geslaagd leven

Leo heeft een glansrijke carrière bij de Marine achter de rug, heeft een mooie hoge rang bereikt, is getrouwd en vader geworden. Hoewel hij een ogenschijnlijk geslaagd leven heeft, voelt Leo dat zelf heel anders. Hij is onzeker, spreekt zich niet uit en gaat confrontaties liever uit de weg. Op zijn werk doet hij zich daadkrachtig en zelfverzekerd voor, maar dat is een rol die hij speelt omdat dit van hem verwacht wordt. Thuis gaat het er heel anders aan toe. Nota bene met zijn oudste dochter heeft hij veel moeite. Die heeft een sterke eigen wil en zet zich van haar vader af. Ook naar haar toe heeft Leo veel moeite zichzelf uit te spreken en de confrontatie aan te gaan. De moeite met zijn dochter is een wake-up call voor hem geweest. Zij confronteerde hem onbewust met zijn eigen gedrag. Nu wil hij de relatie met zijn dochter verbeteren door zich uit te kunnen spreken, grenzen te trekken en eventueel wel de confrontatie aan te gaan. Maar hij voelt zich daarin geblokkeerd en daarom doet hij een doorbraaksessie bij mij.

Hoewel zijn moeder al jaren geleden overleden is, heeft Leo nog steeds last van haar dominante gedrag. Als kind raakte Leo geblokkeerd zich oprecht uit te spreken en die blokkade is er nog steeds. Uit angst door zijn moeder afgewezen te worden, had hij zich geschikt naar haar wil. Hij had (net als zijn eigen vader) zijn eigen gevoelens en behoeftes genegeerd, zijn emoties geblokkeerd en deed wat zijn moeder van hem verwachtte. In het voetbalteam en bij de Marine had hij precies hetzelfde gedaan. Hij gedroeg zich zoals dit bij de Marine van hem verwacht werd, negeerde zijn eigen gevoelens en liet zijn emoties niet zien. Dit voelde vertrouwd voor Leo, hij wist niet beter. Diep van binnen had hij een onzekerheid over zichzelf ontwikkeld en daarom deed hij altijd wat anderen van hem verwachtte uit angst om, net zoals bij zijn moeder, afgewezen te worden.

Wat de wereld er ook van vindt

Het trauma dat hij in zijn jonge jeugd ontwikkelde, hield hem heel zijn leven in zijn greep. Als reactie op zijn dominante moeder is hij zijn gevoelswereld gaan beschermen en heeft hij zijn gedrag aangepast om toekomstige negatieve emoties te voorkomen. Zijn oudste dochter is als een spiegel voor hem. Die doet niet mee aan de dynamiek van opvolgen, aanpassen en inschikken. Zij staat voor zichzelf, spreekt zich wel uit en maakt keuzes die goed voor haar zijn, wat de rest van de wereld daar ook van vindt. Zij doet wat Leo zelf als kind wel wilde, maar niet durfde te doen.

Hij vindt de situatie met zijn dochter erg pijnlijk. Zo zijn er barsten in zijn beschermlaag op zijn emoties ontstaan. Bij de Marine heeft Leo ook een tegenslag gehad. Hij had in zijn laatste jaren voor zijn pensioen graag een volgende functie en rang bereikt, maar dat was hem niet gegund. Het voelde voor hem als een afwijzing na jaren van trouwe dienst. Voor het eerst laat Leo nu zijn pijn en verdriet toe. Maar de emoties die hij nu voelt, gaan niet over de situatie met zijn dochter en zijn huidige werksituatie alleen. Deze emoties gaan ver terug in zijn geschiedenis en gaan over een leven lang van aanpassen en inschikken. Hoewel zijn eigen vrouw hem al jaren aanmoedigt om over zijn gevoel te praten en zijn emoties te tonen, vindt Leo dit ontzettend moeilijk. Hij moet daarvoor de angst die hij als kleine jongen voor zijn dominante moeder had, overwinnen. Als hij zich moet uitspreken naar zijn dochter, voelt het alsof hij als kleine jongen zich moet uitspreken naar zijn dominante moeder. Als hij op zijn werk voor zijn mening zou uitkomen, voelt het alsof hij als kleine jongen tegen zijn moeder moet ingaan. Als hij nu zijn emoties zou tonen, voelt het alsof hij zwak en kwetsbaar is en zijn moeder hem daarmee kan kwetsen.

Jeugdtrauma niet weg

„Zo had ik het nog nooit gezien Michiel”, zegt Leo tijdens de coachsessie. Zijn moeder leeft niet meer, maar daarmee is zijn jeugdtrauma niet weg. Hij snapt nu dat het zijn eigen gedachtes zijn, zijn beschermingsmechanismes, die hem blokkeren. Hij heeft zich als klein kind aangepast om toekomstige negatieve emoties te voorkomen, maar hij heeft uiteindelijk op deze manier juist die negatieve emoties later in zijn leven gekregen. In de coachsessie heeft hij met deze zelfkennis de sleutel in handen gekregen om het anders te gaan doen. Hij snapt nu dat hij voor zichzelf mag gaan staan, zich uit mag spreken en zijn eigen gevoel mag gaan volgen. Wat zijn omgeving daar ook van vindt. Zijn sensitiviteit heeft hij heel zijn leven gebruikt om zich aan te passen en te overleven. Hij leefde volgens het kompas van anderen. Nu mag hij zijn sensitiviteit gebruiken om zijn eigen kompas te volgen, dicht bij zichzelf te blijven en voluit te leven. Het is een enorme transformatie in gedrag waarin hij zijn binnenwereld leidend mag maken in plaats van zijn buitenwereld. Hoewel hij met de bescherming van zijn gevoel in een comfortzone zat, was deze manier van leven helemaal niet comfortabel voor hem.

Samen bedenken we een mooie eerste stap om die comfortzone te verlaten. Leo geeft aan een open en kwetsbaar gesprek met zijn oudste dochter te willen hebben. Waar hij haar voor de coachsessie als moeizaam en complex beschreef, beschrijft hij haar gedrag nu juist als moedig. De blik op zijn dochter is totaal veranderd. „Ik wou dat ik vroeger haar moed had gehad Michiel, dat had me een hoop moeite in mijn leven bespaard.”