Woke en humor is een moeilijke combinatie

Het nieuwste relletje op de social media rondom transgender en inclusiviteit draait om de Netflix special Supernature van de Britse komiek Ricky Gervais. De stand-up comedian neemt de hele transgender- en wokebeweging op de hak. Zo spreekt hij onder andere over „old fashioned women. You know, the ones with wombs”. En „new women, the ones with beards and dicks”. De fans in het publiek liggen dubbel, maar veel kijkers kunnen zijn show niet waarderen en kondigen aan hun Netflix abonnement op te zeggen.

Het raakt aan de aloude discussie wanneer is iets humor en wanneer niet. Wanneer is een grap grof maar nog wel binnen de lijntjes en wanneer is er sprake van kwetsen, beledigen of zelfs discriminatie en racisme? De antwoorden zijn echter steevast tijd- en plaatsgebonden. Zolang er geen duidelijke wettelijke grenzen worden overschreden is het aan de publieke opinie om een definitief oordeel te vellen. En die publieke opinie is de afgelopen decennia veranderd. Kwam een komiek met een grap twintig jaar geleden nog makkelijk weg, tegenwoordig zou hij voor dezelfde grap aan de schandpaal genageld worden. Neemt niet weg dat de zaal bij Gervais wél vol zat. Dé publieke opinie bestaat dan ook niet. Wel zijn het doorgaans de mensen die zich ergens aan storen die het meeste geluid maken.

En uiteraard mag je een grap afkeuren, smakeloos of zelfs kwetsend vinden. Het uiten daarvan valt net zo goed onder de vrijheid van meningsuiting. Vooralsnog komen de grappen die Gervais maakt mij niet doelbewust kwetsend of beledigend over maar ik besef heel goed dat je gekwetst voelen een uiterst persoonlijke ervaring is. Al vraag ik me soms wel af of diegenen in de wokebeweging die het hardst kabaal maken ook altijd zelf behoren tot de mensen die zich daadwerkelijk gekwetst voelen.

De ruimte die comedians hebben om grappen te maken lijkt kleiner te zijn dan vroeger. Niet dat ik wil tornen aan de vrijheid om grappenmakers te beoordelen, maar het zou jammer zijn als de relativerende functie die humor kan hebben echt onder druk zou komen te staan. Humor is één van manieren om te reflecteren op onze complexe werkelijkheid. Om even op een ontspannen manier naar de zaken te kijken. En humor kan juist verbinden. Vrienden die onderling de hardste grappen over elkaar kunnen maken, dat zijn vaak de beste vriendschappen. Je zou ook kunnen zeggen: een cabaretier die grappen maakt over alles en iedereen en dus ook over jou, dat is een teken dat je erbij hoort. Wanneer je kunt lachen om een grap die betrekking heeft op jouw eigen persoonlijke situatie, is dat niet juist een teken van zelfacceptatie?

Het valt niet te ontkennen dat woke en humor op gespannen voet staan. Strijden voor diversiteit en een inclusieve samenleving waarbij iedereen er mag zijn en gelijk wordt behandeld is op zich een nobel streven. Maar humor is ook een groot goed. Te vaak wordt iemand, zo nu ook Ricky Gervais, gelijk gecanceld. En cancelen betekent buitensluiten, jij doet niet meer mee. Het paradoxale van de wokebeweging. Zou het niet zinvoller zijn eens rustig met elkaar om de tafel te gaan zitten? Om te kijken waar nu echt de verschillen en de pijnpunten zitten? Het lijkt wel alsof we niet eens meer proberen om de ander te begrijpen. Door er te vaak met het gestrekte been in te gaan zou de steun van de meerderheid die echt wel open staat voor meer diversiteit en inclusiviteit wel eens verloren kunnen gaan. Niet gelijk hysterisch cancelen maar met een open vizier de dialoog aan gaan zal uiteindelijk veel meer opleveren.