Nee, de examens toetsen je taalkundigheid niet

Drie jaar tweetalig onderwijs volgen, tweetalig zijn en tóch onderuitgaan op je examen voor Engels: de CITO en het CvTE maken het dit jaar wederom mogelijk. 

Ik stroomde de brugklas in; daarbij was de keuze voor tweetalig onderwijs iets met open deuren voor mij. De vervreemding die ik voelde vanuit mijn Engelssprekend huishouden in contrast met het algeheel Nederlandse onderwijs op de basisschool zou eindelijk (gedeeltelijk) verdwijnen. Een kleine zes jaar later in combinatie met menig steenkolenengels onder de docenten, en de examens zijn plots nabij. 

Het eerste tijdvak zit erop voor de centrale examens voor de middelbare scholieren, waaronder ikzelf. Jarenlang heb ik er naartoe geleefd, vanaf het moment dat ik mijn definitieve advies voor het VWO ontving in groep acht. Net als anderen hield ik een trots gevoel over aan het behaalde resultaat op mijn eindtoets.

Met een hoog gemiddelde en perfecte scores voor IB-essays voelde ik mij klaargestoomd voor dit examen. Bovenal was dit slechts een leestoets. Dit moest een makkie gaan worden. Maar wie dacht dat de ideale kandidaat, een (half)Engelsman, zo’n examen tot perfectie zou uitwerken, heeft het mis. Was ik moe en ongeconcentreerd? Ik denk van niet. Was ik wellicht iets te arrogant? Misschien wel. Echter valt er een patroon te constateren in de vragenstelling die voor mij en veel anderen niet vatbaar is.

De examens, op gebied van taal, zijn ontworpen om de leerlingen te laten falen. Zo viel er in het examen een artikel op over mijnen in Congo. In de tekst had vrijwel elke leerling die ik na het examen sprak hetzelfde gelezen in de tweede alinea: ‘it’s unregulated and can
be very dangerous. But it can’t be wished away.’ In de bijbehorende vraag moesten de kandidaten aangeven of een aantal statements expliciet in de tekst stond, waaronder: ‘Er zijn weinig regels terwijl het werk in de mijnen gevaarlijk is.’ Een nauwkeurige lezer had weten te onderscheiden dat ‘ongereguleerd’ en ‘weinig regels’ verschillende betekenissen hebben. Veel kandidaten besloten daardoor het statement als foutief te markeren. 

Wie zijn antwoorden later op de site van het Examenblad zou nakijken, kwam met een zware kater te kampen. De statements liggen zo dicht bij elkaar, dat ze gewoon simpeltjes gelijkgeschaard zijn aan elkaar. Dit is slechts één voorbeeld van vele vragen die op deze manier geformuleerd worden. Zo is de vierendertigste vraag nog zo’n voorbeeld van een instinker. Daar moesten de kandidaten weer statements die miniem afwijken van de tekst juist weten te categoriseren. Verdere meerkeuzevragen in het examen bieden meerdere antwoorden die veel op elkaar lijken. Een duidelijke plooi om onwetende kandidaten erin te luizen. 

Dan ga ik mij toch afvragen wat de examencommissie wil bereiken met deze examens. Het punt was toch dat ik zou laten zien vaardigheid in de Engelse taal te hebben, dat ik de voorgeschotelde teksten volledig begrijp? Als ik moet geloven dat de genoemde voorbeelden in dit stuk als instrument voor dat doel zijn bedoeld, dan zijn we toch écht de weg kwijtgeraakt. Leerlingen worden gestraft voor een goed begrip van de tekst.

Ik noem slechts voorbeelden van het Engels examen, maar de structurering en formuleringen gelden op dezelfde manier voor alle taalvakken. De Duitse, Franse of Nederlandse leerling die zijn respectievelijke talenexamens maakt ervaart problemen, maar bovenal: elke leerling met een fatsoenlijke taalkundigheid heeft bij alle taalvakken een handicap dankzij het ontwerp van onze centrale examens. Ik maak uitgebreid grappen met mijn vrienden over de inhoud van deze teksten, voor alle talen. Moeten wij nou werkelijk geloven dat wij de tekst niet hebben begrepen bij een matig cijfer? 

Het gaat helemaal niet meer om kunde: de taalexamens excelleren vandaag de dag slechts in een zielige poging tot het misleiden van de kandidaat onder het mom van tekstbegrip en de daar bijkomende ‘vaardigheden.’ Het ontkennen van een probleem is zinloos. Of moeten we dan verrast zijn over de tweehonderdenvijftigduizend klachten bij LAKS over de examens? Ik ben het in elk geval niet.