Waardig sterven na een voltooid leven

Je zult tegenwoordig maar huisarts zijn in ‘de alles-moet-kunnen-staat’ Nederland. Als je een onwelgevallige diagnose stelt, loop je het risico een knal voor je kop te krijgen. Als je invulling geeft aan een wens tot euthanasie, moet je er rekening mee houden dat je beschuldigd wordt van moord.

De praktijk wijst uit dat het allemaal niet zo eenvoudig ligt, als het om euthanaseren gaat.

Dan is er ook nog een wetsvoorstel om mensen met een ‘voltooid leven’ een handje te helpen om hun leven te beëindigen. Het helpende handje moet geboden worden door een speciale ‘stervenshulpverlener’. Het desbetreffende voorstel wordt gesympathiseerd door het gebruik van termen als ‘waardig sterven’ en ‘voltooid leven’. Ook in dit geval is Pia Dijkstra van D66 de aanstichtster. Als een hedendaagse Persephone, is zij de protagoniste in dit steeds omvangrijker wordende Schimmenspel. ‘Waardig sterven na een voltooid leven’, het klinkt allemaal te mooi om waar te zijn en zo is het ook. Het gebruik van zulke wollige termen doet mij vermoeden dat er iets gecamoufleerd wordt. Iets dat niet helemaal lekker zit.

Want wat is waardig sterven dan en wanneer kun je spreken van een voltooid leven?

Je kunt op velerlei wijzen aan je einde komen

Je kunt bijvoorbeeld na een mooi lang leven, thuis wedergekeerd van een gezellig avondje stappen, slapend in je eigen warme bedje, onverwacht getroffen worden door een hartstilstand. Van zo’n levenseinde merk je waarschijnlijk zo goed als niets. Je kunt het loodje leggen na een kortstondige of langdurige ziekte, al dan niet gepaard gaand met veel pijn. Je kunt door geweld om het leven komen als individu of als groep, zoals met MH17. Je maakt er zelf een eind aan of je laat je euthanaseren. Kortom, er zijn vele wegen die over de rivier de Styx naar het rijk van Hades en Persephone leiden.

Hoe het ook zij, je kunt toch niet uitsluitend voor hen, die met succes het ‘sterfhulpje’ hebben opgetrommeld, claimen dat zij waardig zijn gestorven? Trouwens, waardig sterven impliceert ook dat je minder waardig, minderwaardig en zelfs onwaardig kunt sterven. Is iemand, zoals we regelmatig in een rouwadvertentie kunnen lezen, die ‘na een dappere maar ongelijke strijd’ is overleden, minder waardig gestorven? Iemand die in een oorlogssituatie is omgekomen, strijdend voor volk en vaderland, daar geldt toch zeker voor dat hij waardig is gestorven.

Onlangs heb ik weer eens de film Der Untergang bekeken. Een film over de laatste dagen van Hitler en zijn kompanen in een enorme ondergrondse bunker in het centrum van Berlijn. Op de dag dat de Russen de bunker naderden, ontvingen alle aanwezigen een pil om een eind te maken aan hun leven. Zo kregen ook de zes kinderen van Goebbels deze cyanidepil omdat vaderlief niet wilde dat zijn spruiten levend in handen zouden vallen van de Russische barbaren. Voor alle zekerheid namen Goebbels en zijn vrouw ook maar zo’n bevrijdend tabletje. Hij zal wel gedacht hebben dat, met de ineenstorting van het ‘Duizendjarige Rijk’ en de komst van de communisten, het leven zo wel mooi genoeg was geweest. Oftewel, hij koos ervoor waardig te sterven na een voltooid leven.

Wat is voltooid leven eigenlijk?

Als je jezelf een aantal doelen hebt gesteld in het leven en je hebt die doelen bereikt, is het leven dan voltooid? Dat kan al op jonge leeftijd het geval zijn. Pia’s wetsvoorstel richt zich met name op bejaarde mensen. Op bejaarde mensen die geen zin meer hebben in het leven. Mensen die niets meer hebben om naar uit te kijken. Die mensen tref je vaak aan in verzorgingsinstellingen. In zulke instellingen zitten ze nogal eens tevergeefs te wachten op wat warmte en aandacht. Het zijn doorgaans tehuizen waar het vertier geacht wordt een hoogtepunt te bereiken wanneer de dame met het molentje en de bingoballetjes ten tonele verschijnt. Tehuizen waar per definitie geen culinaire hoogstandjes worden opgediend. Geen dinertjes om naar uit te kijken. Het zijn evenmin mensen die nog plezier beleven aan het lezen van een boeiend boek of het luisteren naar een betoverend stuk muziek. Ook het maken van een mooie wandeling in de natuur of genieten van de consumptie van een overheerlijke bal gehakt, is niet aan hen besteed. Ze hebben de interesse in alles verloren en zijn klaar met het leven.

Toch kun je gerede twijfel hebben of zulke mensen niet meer te inspireren zijn tot iets anders dan de komst van de verlossende ‘stervenshulpverlener’. Zo’n hulpverlener weet trouwens nooit 100 procent zeker, wanneer hij aan de deur klopt, of hij een leven voortijdig gaat beëindigen of niet. Wie geeft hem überhaupt het recht om iemand het graf in te werken? Zelfs als je als ‘verlosser’ zeker weet dat je handelt naar de uitdrukkelijke wens van betrokkene, dan nog kun je twijfels houden over het resultaat van je handelen.

Een natuurlijke dood is voor alle betrokkenen veel beter te verwerken, lijkt mij. Euthanasie en waardig sterven na een voltooid leven zijn en blijven zeer moeilijke onderwerpen. Onderwerpen waarmee niet lichtzinnig omgesprongen moet worden. Niettegenstaande dat, vind ik het wel een recht om zelf je leven te beëindigen wanneer je het zat bent.