Voorin genomen

Dat vraag ik u af. Of je ook het verband ziet tussen de judokaas en het beeld van de moeder die haar twee koters de borst geeft in het Martini Ziekenhuis? En waar sommigen hun beklag deden omdat vanuit een bepaalde hoek bekeken het lijkt alsof ze zich oraal laat bevredigen?

Op het eerste gezicht lijkt het ver gezocht. Want de judokaas was een verwarrende taalfout in de kop van een artikel: ‘Nederlandse judokaas vallen na twee jaar corona weer in de prijzen’. Fout is niet dat ze vielen, evenmin is het verkeerd dat de judokaas vallen, want kaas valt en vallent niet. Doordat judoka’s als judokaas wordt geschreven denkt de een aan kaas en de ander aan meerdere judoka’s. Klemtoon anders.

Dat komt nogal vaak voor. Wie kent niet de verwarring als ie ‘bommelding’ leest? Wie ziet een rare vogel vliegen als iemand met het woord valkuil een boobytrap bedoelt? Is een kerstomaatje een oud vrouwtje dat je rond de feestdagen in huis haalt of is het een klein snacktomaatje? Als je nu genoeg geconditioneerd bent zie je bij het woordje ‘zeepier’ een Ierse man zichzelf inzepen met de wilde frisheid van limoenen en niet een wurmpje om te gaan vissen. Bij ‘beregenen’ gaat het niet om de juiste genen van de Ouwehands panda’s, maar het bevloeien van droge akkers. Cokesmokkel is niet hetzelfde als drugshoertje (cokes-mokkel), maar het stiekem de grens overbrengen van cocaïne (coke-smokkel).

Vooringenomenheid

Al die woordjes die je op verschillende manieren kunt lezen door de klemtoon te verleggen of de lettergreepgrens te veranderen, zijn voorbeelden van een homogram, of homograaf. Dat doe je vaak niet bewust; het hangt af van het zinsverband. Maar meer nog als je niet vooringenomen er naar kijkt. Als je net hebt gegeten, dan zie je kerstomaatje zoals het bedoeld is. Keek je net een wild-life documentaire over een grizzly, dan zie je beregenen geheid anders. Betrap je jezelf erop dat je dingen, die gewoon dingen zijn zonder bijbedoelingen, op allerlei manieren kan waarnemen? Is je eigen vooringenomenheid, opvoeding of emotie de oorzaak van een hoop gelazer, omdat een ander compleet anders naar hetzelfde fenomeen kijkt? Het is ook een vorm van perceptual vigilance: je ziet meer relevante dingen omdat je ergens mee bezig bent. Zoals een pas gestopte roker opeens overal artikelen ziet over de gevaren van roken en de roker er overheen leest. Zoals iemand met een gezonde geest in het beeld in de ziekenhuishal niet een vrouw ziet die wordt bevredigd, maar de pure motivatie van de kunstenaar.

Zou je niet elke dag fris, onbevooroordeeld en onbedorven opnieuw kunnen beginnen om alles ondubbelzinnig waar te nemen. Een soort van dagelijkse wedergeboorte? Met de nadruk op weder, want het is niet een wee der geboorte, net zomin als vóórkomen anders en toch identiek geschreven is dan voorkómen. En over dat roken: rijstroken is niet het wegpaffen van rijst, maar is gewoon een verkeerskwestie. De tabaksteler, teelt ie nou shag of jat ie het? Heb jij bij reserveringen je plekje van tevoren vastgelegd of was je zo slim om een extra paar ringen aan te schaffen? Als je eenmaal bommelwoordjes associeert, kun je bijna niet stoppen, da’s het vervelende van een homograaf.

Nou ja, een homograaf is ook maar wat het is: een homograaf.