Radicale Transparantie

We hebben het er vaak over, met elkaar, vrienden, collega’s, familie: radicale transparantie. In de Italiaanse film Perfetti Sconosciuti (Perfect Strangers) besluit een groepje vrienden alle berichtjes en belletjes op de op tafel gelegde mobieltjes met elkaar te delen, zonder terughoudendheid.

Hoe dat afloopt kun je wel raden en ga het vooral zien, vermakelijk. Radicale transparantie dus. Het is als met de geloofsovertuiging dat de schepper alles weet en alles ziet, geen ontkomen aan. Hoe zou het zijn als alles duidelijk en transparant is?

In Zweden hakken ze in positieve zin al lang met dat bijltje. Het hele staatsapparaat, met alle logistieke en administratieve handelingen die daar bij horen, functioneren heel goed. Weigering? Slechts dan wanneer het staatsbelang in gevaar komt en dan nog komt er een rechter aan te pas die met tempo een oordeel velt. Onze WOB is een manke stumper vergeleken met hoe de Zweden dat voor elkaar hebben gekregen.

Lijken we dan toch meer dan we willen toegeven op het Siciliaanse cliëntèlemodel? Ik doe iets voor jou, dus jij doet iets voor mij en niemand hoeft dat te weten. Hier als ‘achterkamertjes-gekonkel’ bekend. Het heeft iets samenzweerderigs, iets onaangenaams. Je wordt buitengesloten en dat buitensluiten daar zijn we als land angstwekkend vaak mee bezig. Jouw mening bevalt me niet, dus je doet niet meer mee. Nuance, hoor en wederhoor, met de kaarten open aan tafel, of zit er toch nog een aas in je mouw? Het wekt dus achterdocht en als het wantrouwen zich eenmaal nestelt in de vezels van de maatschappij, dan slaat ze over naar angst. Dan zijn we bang voor elkaar, zoals in een dictatuur.

Ouders beschuldigen en slopen

De dictatuur die een kleine elite gunstig gezind is, een elite die elkaar trouwens ook wantrouwt. Een elite die door de staat bevoorrecht wordt, zoals onze belastingdienst mild is tegenover de steenrijken die het minst belasting betalen. En ronduit wreed is ten opzichte van de zwaksten en waar de staat niet te beroerd is om meer dan 1100 kinderen uit de ouderlijke macht te ontvoeren door hun eigen toedoen. Namelijk diezelfde ouders te beschuldigen en te slopen… Kafka je hebt en krijgt gelijk! En dit terwijl onze politici van links tot rechts over elkaar heen buitelen om het tegendeel te beweren.

Radicale transparantie zou die discussie niet eens laten ontstaan, waarom? Omdat alles dan duidelijk is, glashelder, zoals een verzekeraar in ons land al jaren roept. Wat is de oplossing? We bengelen nu tussen autocratie (dictatuur) en de terreur van de democratie van 1 plus de meerderheid die de andere 49 procent (radicaal) aan de kant kan zetten. Zelfsturing wellicht? Het succes van de lokalen in de gemeenteraadsverkiezingen laat zien dat we met z’n allen behoefte hebben elkaars directe belang te ondersteunen. Aan dichtbij, aan gezichten die we kennen en op straat zien. Dichtbij, direct benaderbaar, een stap in de richting van transparantie. Radicaal? Dan moet je emigreren naar Zweden. Of er voor zorgen dat Pieter Omtzigt cs zijn nieuwe sociale contract tot leven kan brengen.