Ongehoorzaamhorig

Dat vraag ik u af. Als je de alsmaar terugkerende mantra ‘Alleen samen krijgen we Karona onder controle’ ziet, leest of hoort, je de discrepantie duidelijker wordt in het woordje ‘samen’? Het is het enige gelijkblijvende deeltje in een onsamenhangend beleid, waarin alleen samendenkenden gezamenlijk optrekken in een samenleving die is samengesteld uit samenzweringen en complottheorieën.

Samen is een oneigenlijk woord, want samen tegen een rotziekte, een virus houdt eigenlijk in wat je zelf kan of zou moeten doen als individu, dus niks samen.

Raar begrip, dat ‘samen’. Samen tegen corona, Samen voor Oranje, Samen op Weg. Maar is het niet vaak dan dat de een van de ander verwacht dat zij/hij verwacht dat jij iets doet voor jullie samen? En samen winnen wij het EK, maar doen we dat niet dan verliezen zij van Oranje het. Veel SoW-kerken blinken uit in het uitvergroten van de verschillen in plaats van de overeenkomsten. Samen is schromelijk overschat.

Wie heeft dat samen bedacht?

En wat is samen nou helemaal? Is het de meervoud die het woord impliceert? Zoals je 1 zaam hebt, maar 2 samen? Wie heeft dat bedacht? Iemand die bedachtzaam was? Of was het in een impuls, een opwelling? Dan is het nogal onachtzaam. En wordt er iets niet bedacht door een bedachtzaam maar onachtzaam iemand. Het is ook zo’n verwarrend achtervoegsel dat hoort te verwijzen naar het grondwoord, maar dan ineens heel anders kan uitpakken. Zeg je ‘genoeg!’, dan ben het zat, maar ‘genoegzaam’, maakt het helemaal anders.

Als het samen, saam of zaam niet als achtervoegsel wordt gebruikt, maar als voorvoegsel, dan is de verwarring nog groter. “Vreedzaam’ of ‘Saamvredig’ lijkt op elkaar. Saamvredig ben je als je samen tevreden bent en vreedzaam als je graag vredig wilt zijn. Maar als je samen vredig kunt zijn, saamvredig dus, kun je dan ook vredig in je eentje zijn? Of ben je dan eenzaam? Heb je een ander nodig om niet eenzaam te zijn, dan wordt eenzaam weer 2 samen.

Gehoorzaam betekent dat je ergens graag gehoor aan geeft, maar saamhorig is dat je ergens bij hoort. Of neem nou samen naar school: het is leerzaam, maar samen naar school gaan is wat anders dan samenscholen. Samenscholen doe je op school, niet op weg er naar toe. En anders is samenscholing als twee of meer scholen samen gaan. Ik bedoel maar.

Samen roept vragen op

Kun je er niet van af, dat samen als meervoud van zaam? Samen heeft dezelfde betekenis als bij elkaar of bijeen, waarom dan niet ‘bijeen’ vaker gebruiken? Of is dat nog verwarrender want bijeen, dan wordt ‘een stelletje bijeen’ tot een stelletje bij één. Dus stelletje terug naar 1. En dat was juist niet de bedoeling want de samenhang in bijeen benadrukt juist het samenzijn. En als Willeke Alberti het samenzijn verheerlijkt in het liedje “Samen Zijn”, waarom wil er dan niemand met haar samenwonen Samen roept meer vragen op dan je wilt.

Kunnen we ‘samen’ niet afschaffen en vervangen door het vertrouwde ‘elkaar’? Samen is een modieuze dooddoener, misleidend, verwarrend en voor velerlei uitleg vatbaar.

Samenvattend: als we samenwerken dan krijgen we gezamenlijk, als individuen, het bedrieglijke ‘samen’ er wel uit.