De foto

Een foto gunde ons onbedoeld een kijkje in de keuken van de democratie. Wat twee verkenners en een premier zich later toch echt niet meer konden herinneren, was dat er concreet gefilosofeerd was over hoe een overtuigend gekozen volksvertegenwoordiger op een zijspoor kon worden gezet. Kaltstellung in de achterkamertjes. Als Hoekstra weer mee wilde doen, zou er eerst een oplossing voor stoorzender Omtzigt moeten worden gevonden. Functie elders. Een politieke moordaanslag.

Maar het geweer haperde.  De foto gooide roet in het eten. Gitzwarte roet. De ingehouden woede van Rutte sprak boekdelen. Nee, er gaat niemand uitleg over geven. Geen debat dus. De verkenners waren immers geen verkenner meer, dus dat kon niet eens. En nee, er was niet over Omtzigt gesproken. Omdat Hoekstra Omtzigt wel in bescherming móest nemen, was de quick fix van de premier deze keer níet effectief en kwam het debat er toch. The rest is history.

Vier verkenners en een nieuwe Kamervoorzitter verder mag de oude Tjeenk Willink het slagveld overzien, proberen orde in de chaos te scheppen en een nieuw kabinet in de steigers te zetten. De vraag is of een kabinet zonder de grootste partij überhaupt haalbaar is. En als dat niet zo, wordt het dan weer een kabinet met Rutte aan het roer? Zijn partij laat hem niet vallen en heeft de demissionair premier tijdens het debat al aangegeven dat als de VVD meedoet, zijn partij als grootste partij de minister-president levert. En dat is niemand anders als Mark Rutte zelf.

Nu de ChristenUnie definitief lijkt afgehaakt om opnieuw deel te nemen aan een door Rutte geleid kabinet, zal een eventueel Rutte IV alleen aan een Kamermeerderheid geholpen kunnen worden door één of meer van de partijen die de motie van wantrouwen tegen Rutte hadden gesteund. Hoe verkoop je zoiets aan je achterban?

Open vizier

Alle ingrediënten zijn aanwezig voor een moeizame en vooral lange formatie. Dat dat niet in het landsbelang is, daar heeft Rutte geen boodschap aan. Met zijn ‘het land heeft mij nodig’-houding vindt hij zichzelf nog steeds de juiste man op de juiste plaats. Zijn partij is daarbij – net als haar leider – te verslaafd aan de macht om die prijs te geven en prijst hem als een politicus die met open vizier politiek bedrijft. Hoe gek wil je het hebben?

‘Omtzigtgate’ is geen op zichzelf staand incident. Niet voor het eerst laat zijn geheugen de premier op essentiële momenten in de steek. Vast onderdeel van de Rutte-doctrine.  Politiek explosieve zaken worden onder de pet gehouden, tenzij het echt niet anders kan en spontaan geheugenverlies treedt op als de boel op straat komt te liggen. Liegen ‘naar eer en geweten’, dan is het geoorloofd. De waarheid is niet meer dan een optie.

Het meest verontrustend is de gedachte dat als Ollongren niet positief was getest of als zij haar stapel papieren andersom onder de arm had genomen, er geen Omtzigtgate was geweest en al het gekonkel zich in de duistere beslotenheid van het politieke machtscentrum had afgespeeld. Waar voor de camera begrippen als openheid, integriteit en fatsoen als geloofsartikelen worden beleden, blijken dat in werkelijkheid niet meer dan lege woorden. Het zou goed zijn als de kiezer zich dat bij de volgende verkiezing eens zou herinneren.