Teflon-Mark

Aan de ongewoon harde conclusies van de parlementaire ondervragingscommissie over de toeslagenaffaire viel voor geen van de betrokken (ex-)bewindslieden te ontkomen. De dames en heren spinners zaten met de handen in het haar.

Met alleen excuses, het belijden van medeleven met de slachtoffers, het leren van lessen voor de toekomst en zelfs het toekennen van een ruimhartige schadeloosstelling zou men niet weg kunnen komen. Niet alleen moest er door het politieke stof worden gegaan, diep door het stof zelfs, maar er moest ook bloed vloeien. Wraak is nu eenmaal inherent aan het idee van rechtvaardigheid.

Zo luidde het opstappen van Lodewijk Asscher onvermijdelijk de val van Rutte III in. Het aanblijven van het kabinet zou niet meer te verkopen zijn geweest. En andersom, als het kabinet als eerste was opgestapt, dan had het Asscher in zijn val meegetrokken. Rutte III en Asscher hielden elkaar in een dodelijke wurggreep.

Ruim 19.000 burgers was ten onrechte opzet/grove schuld verweten bij het aanvragen van kinderopvangtoeslag. Vaak was er van niet meer sprake dan een kleine administratieve slordigheid. Maar wat volgde was een hardvochtige, niets en niemand ontziende terugvorderingsactie die de levens van velen onnodig en in veel gevallen onherstelbaar heeft verwoest. De overheid als veelkoppig monster. Noodsignalen werden over de hele linie genegeerd. De rechterlijke macht gaf niet thuis en werd zo onderdeel van het probleem. De belangen van de gedupeerden werden opgeofferd aan het voorkomen van negatieve beeldvorming en ongewenste precedentwerking. Het deksel bleef vervolgens stevig op de doofpot.

Lijk uit de kast

Zonder de indrukwekkende, niet-aflatende inspanningen van twee Kamerleden en het daaropvolgende parlementaire onderzoek zou het Toeslagen-lijk nog wel even in de kast zijn blijven liggen. Maar toen de deur werd geopend, toonde het zich in al zijn gruwelijke werkelijkheid.

Toch duurde het weken tot de (ex-)politiek verantwoordelijken met een officiële reactie op het commissierapport kwamen. Met de verkiezingen voor de deur moest immers electorale averij tot het minimum beperkt zien te worden. Asscher maakte daarbij een opmerkelijke draai. Waar hij zichzelf eerst als de aangewezen persoon zag om gevallen rechtsstaat weer op de been te helpen, volgde even later alsnog zijn opgave. Het kabinet viel enkele dagen later. Eric Wiebes werd opgeofferd en de kans is klein dat hij ooit nog politiek een rol van betekenis zal spelen.

En de top gun, de man die de afgelopen tien jaar de eindverantwoordelijkheid heeft gedragen? Nou, die bleef waar hij was. Zwaar aangevallen tijdens het Kamerdebat etaleerde hij zijn politieke lenigheid, zijn debatvaardigheden en zijn aura van onaantastbaarheid. Geen moment zou hij eraan denken zelf de handdoek in de ring te gooien. Teflon-Mark, de Houdini van de Lage Landen ontsnapte, voor de zoveelste keer. En de VVD-fractie kon met de rooskleurige peilingen voor de eigen partij, risicoloos het standpunt innemen dat de kiezer straks maar over de Baas moet oordelen. Rutte IV komt eraan.