Er zit een scheur in ons nationale zelfbeeld

Het kan zo fijn zijn als iemand de spijker op zijn kop slaat. Zo deed Thijs Niemantsverdriet dat afgelopen week in een column van het NRC. Hij ontkrachte daarin drie mythes van het Nederlandse volk.

Ten eerste, nee, we zijn geen nuchter volk, kijk maar naar de hysterie en haat die de boventoon voeren op sociale media. Ten tweede, nee, niet alles in ons land is beter geregeld dan andere landen. Daarvoor hoef je alleen maar te kijken naar het gepruts met testcapaciteiten, het falen van het bron- en contactonderzoek en het geklooi met het vaccin. En ten derde, nee, we zijn geen autonoom verantwoordelijk volkje, want we kopen liever spullen op Black Friday en verspreiden daarmee het virus, dan dat we onze verantwoordelijkheid nemen en ons aan de regels houden en daarmee niet alleen voor onze eigen veiligheid kiezen, maar ook juist voor die van de ander.

Moeite om iets te veranderen

De vraag is of wij op basis van het afgelopen jaar – waarin bleek dat ons nationale zelfbeeld helemaal niet klopte – moeite zullen doen om daar iets aan te veranderen. Dat was dan ook hetgeen waarmee Thijs Niemandsverdriet zijn column afsloot: hij wenste Nederland iets meer zelfinzicht. Persoonlijk sluit ik me daarbij volledig aan. Dat gezegd hebbende, moet ik ineens denken aan de wildvreemde vrouw waarvan ik onlangs een deel van haar telefoongesprek kon horen terwijl ik over het Koningsplein in Nijmegen fietste. Ze vertelde en plein publique dat ze van haar therapeut eerst wat langer na moest denken alvorens ze iets zei. Ze kon zichzelf daar wel in vinden. Maar ‘zo was ze nou eenmaal’. Wat mevrouw eigenlijk zegt, is dat ze weerstand voelt om te veranderen. Want als mevrouw haar mondje een keertje houdt, naar anderen luistert en even zorgvuldig nadenkt over de keuze van haar woorden, dan herkent ze zichzelf niet, en dat is eng.

#hugodejongekanniks

En zoals alles in het klein werkt, werkt het ook in het groot. Dus, naar alle waarschijnlijk zal een deel van Nederland de coronacrisis aangrijpen om wél naar zichzelf te kijken, verantwoordelijkheid te nemen en zich over te geven aan de veranderingen die deze tijd met zich meebrengt, maar een minstens even groot deel van Nederland zal in plaats van naar binnen te keren, vooral alles naar buiten toe projecteren. Dit zijn de liefhebbers van hashtags als #hugodejongekanniks en de imbecielen die tijdens de toespraak van de premier onrust liepen te stoken. Voor hen, die zogenaamd alwetende personen, zou ik naast zelfinzicht nóg iets wensen, en dat is namelijk een gezonde dosis empathie. Misschien wel gepaard met het iets meer nadenken alvorens te spreken van Mevrouw Koningsplein. Misschien dan, en alleen dan, dat we wél kunnen voldoen aan ons nationale zelfbeeld van verantwoordelijke burger.