Is privacy ons meest bedreigde mensenrecht?

Kunstmatige intelligentie, big data en cookies hebben allemaal hetzelfde doel: data verzamelen om het onzichtbare zichtbaar te maken.

Tot kortgeleden haalde ik onverschillig mijn schouders op wanneer het over privacy ging. Sterker nog, hoe meer data er verzameld kan worden hoe veiliger ons land, luidde mijn niet gegronde overtuiging. Ik zie nu gelukkig in dat dit een naïeve en zelfs gevaarlijk uitspraak is.

Het is al lang geen geheim meer dat onze privacy zwaar onder druk staat. We worden massaal in de gaten gehouden en doen er lachend aan mee. We geven data weg aan onder andere Instagram en Google alsof het niets waard is. We openen tientallen apps per dag, bezoeken vele websites en accepteren daarbij bijna blindelings cookies zonder te weten wat er daadwerkelijk met onze gegevens gebeurt. Nu hoor ik je denken: ‘prima, ik heb toch helemaal niets te verbergen’.

Meelezen en -luisteren

Maar dat heb je wel. Ook al denk je wellicht van niet, ook jij hebt iets te verbergen. We hebben namelijk allemaal iets te verbergen of willen op z’n minst niet alles delen. Begrijp me niet verkeerd, met deze uitspraak bedoel ik immers niet dat we allemaal iets op onze kerfstok hebben. Mag iedereen jouw telefoongesprekken afluisteren of meelezen met ieder appje dat je stuurt? Zou je het oké vinden als de postbode eerst jouw post leest voordat hij het in de brievenbus stopt? Zo zijn er nog tal van andere voorbeelden waarbij we niet afgeluisterd willen worden of in de gaten willen worden gehouden. Het is bovendien een raar idee dat alleen slechte mensen iets te beschermen zouden hebben.

Wanneer je weet dat je continu in de gaten wordt gehouden en iedere beslissing die je maakt wordt gevolgd, heeft dat een effect op hoe je je gaat gedragen. Filosoof Michael Lynch zegt dat de aanwezigheid van privacy een noodzakelijke voorwaarde is om een autonoom persoon te zijn. Met de bedreigde privacy staat dus tegelijkertijd ook onze autonomie op het spel. „Pas wanneer we privacy genieten kunnen we als autonoom subject zélf keuzes maken en ons een onbevooroordeeld beeld van de wereld vormen. Dit is onontbeerlijk voor een democratische samenleving. Wanneer we niet langer vrij kunnen oordelen zijn we geen autonome subjecten meer en wordt de democratie uitgehold.”

Belang en gevaren

De discussie over het belang van onze privacy en de gevaren die er op de loer liggen voor onze autonomie, zal de komende jaren ongetwijfeld nog veelvuldig het nieuws domineren. Met deze discussie zal ook het argument ‘maar ik heb helemaal niets te verbergen’ nog vaak worden aangehaald. Ik hoop dat jij dan, net als ik, hier de volgende keer iets kritischer over na wilt denken. Op ons huis hebben we immers ook een slot, online zijn deze ‘sloten’ net zo hard nodig. Bij de meeste van ons is op internet inmiddels net zoveel te halen als thuis.