Overledenen op de voorpagina

Op 12 januari 2019 werd er in Nairobi een luxe hotel- en kantorencomplex aangevallen door Shabab-militanten. De politie evacueerde het gebied waardoor er veel chaos en paniek bij de Keniaanse burgers ontstond.

Een paar dagen later vertelde de Keniaanse president Uhuru Kenyatta dat er zeker veertien mensen om het leven waren gekomen doormiddel van geweerschoten en explosies.

Kimiko de Freytas-Tamura plaatst op 15 januari een artikel op de site van de New York Times, waarin zij vertelt over de situatie in Kenia. Bij het artikel zijn een paar foto’s toegevoegd die een paar dagen daarvoor gemaakt waren. Op die foto’s staan vooral slachtoffers van de aanslag. Ook staat er een foto bij van twee dode mannen die zijn neergeschoten in het kantorencomplex terwijl ze aan het werk waren. Hun gezichten staan niet duidelijk op de foto, maar het is voor de betrokkenen maar al te duidelijk wie deze mannen zijn.

Respectloos

Foto’s van neergeschoten mensen op een nieuwssite plaatsen gaat helemaal tegen mijn ethiek in. Vooral wanneer de NYT reageert op alle commotie over de foto’s – ‘it was important to give readers a clear picture of the horror of the act and this includes showing pictures that are not sensationalised but show a real sense of the situation’ – raak ik geprikkeld. Het is niet nodig om foto’s van dode mensen te gebruiken om de ernst van een situatie te laten zien. Het is vooral respectloos tegenover de betrokkenen en de overledenen zelf. Familieleden en omstanders weten wie er op de foto staan en zullen constant geconfronteerd worden met de gruwelijke aanslag en de dood van hun geliefden. Helemaal nooit dode lichamen laten zien is natuurlijk ook onzin. Het verbieden hiervan zou namelijk aanvoelen als censuur voor journalisten en fotografen. Waar de grens ligt vind ik moeilijk te zeggen. Ik vind dat foto’s van overledenen die niet gemaakt zijn door naasten, dus fotografen en journalisten, alleen gebruikt mogen worden voor onderzoek, en niet voor commerciële doeleinden.

Object voor medelijden

Niet alleen de NYT heeft grensoverschrijdende foto’s gebruikt bij deze gebeurtenis, ook Daily Mail vond het nodig om foto’s van overleden slachtoffers te gebruiken. Deze keer staan de overledenen er van top tot teen op, maar met het gezicht geblurd. Naar mijn mening worden de slachtoffers van hun waardigheid ontdaan en worden ze gebruikt als een soort object voor medelijden. Door foto’s te laten zien van lichamen wordt er een gevoel van sympathie opgewekt bij de mensen die niet bij de gebeurtenis waren en daarbij worden de beelden door een groot deel van het westerse publiek aanvaard. Gelukkig zijn er veel mensen zoals ik die deze foto’s grensoverschrijdend vinden en tegen de mensenrechten in vinden gaan, maar veel empathie vanuit de eindredacteuren van de artikelen krijgen ze niet. Zij blijven erbij dat de foto’s nodig waren om een duidelijk beeld te schetsen van de situatie. Deze foto’s zijn namelijk helemaal niet nodig om medelijden en actie op te roepen bij het publiek. Foto’s van de gebeurtenis zelf doet mensen al opstaan.

Psychisch en fysisch

Uit onderzoek is gebleken dat terroristen vaak niet alleen uit zijn op het doden van mensen, maar ook op het bang maken van het publiek. Ze willen dus zowel psychische schade als fysische schade aandoen. De media geeft hen, vaak zonder dat ze er bewust van zijn, een podium om hun acties te verspreiden. Door bloederige foto’s te plaatsen van slachtoffers raken mensen nationaal en internationaal totaal van slag. En ik zeg niet dat er nooit beelden geplaatst mogen worden van aanslagen, maar foto’s van neergeschoten, dode mensen heeft meer impact dan een redacteur verwacht.

Dus niet alleen beschadig je de betrokkenen van de Nairobi Riverside-aanslag, ook in andere landen raken mensen in paniek door de heftige foto’s. In dit geval hadden de fotografen, journalisten en redacties anders kunnen handelen. Ze hadden geen foto’s van overhoopgeschoten mensen hoeven laten zien. Andere foto’s, zoals van de omgeving en de paniek van het publiek, waren beter geweest en hadden evenveel impact gehad. Het gebruiken van foto’s van dode mensen voor commerciële doeleinden vind ik niet kunnen in verband met de betrokkenen. Na kritiek van veel lezers hebben de NYT en Daily Mail niet hun excuses aangeboden en snappen ze niet waar ze fout zitten. Naar hun mening hebben zij juist en ethisch gehandeld.