Toekomstbeeld

Covid-19 is het meest recente – en ook zeker het meest voelbare – voorbeeld van wat critici al een tijdje ‘feral’ wezens noemen. Dat vertaalt niet direct lekker naar het Nederlands, maar wil iets zeggen als: onbeheersbaar, wild, losgeslagen, uit de klauwen gelopen. Het betreft dieren, processen, fenomenen, en inderdaad ook virussen die door menselijk toedoen kunnen floreren, maar tegelijkertijd ontsnapt zijn aan de menselijke controle. We kunnen ze niet meer in de hand houden. Zo is Covid-19 een virus dat heeft meegelift op de bagagedrager van globale handelsstromen en internationale contacten, zonder dat we daar iets aan konden of kunnen doen.

Complottheorieën vliegen ons inmiddels om de oren, maar het ‘menselijke toedoen’ dat Covid-19 het duwtje in de rug heeft gegeven was niet gepland. Het virus is niet ontsnapt uit het laboratorium van één of andere boze wetenschapper, multinational, of overheid. Dat ‘toedoen’ betekent slechts dat de explosie van menselijke contacten die wij kennen als de eenentwintigste-eeuwse maatschappij een uitstekend vehikel is voor de verspreiding van dit virus. Wat we ook proberen, het blijkt schier onmogelijk om nog een halt toe te roepen aan een ziekte die inmiddels wild om zich heen grijpt in onze op talloze manieren aan elkaar geplakte moderne wereld.

Er wordt ook wel gesteld dat dit virus een soort tegenaanval van Moeder Natuur is: een manier om een klap terug te geven aan het gespuis – de mens – dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog op hoog tempo de natuurlijke leefomgeving om zeep helpt. Dat is echter wel heel vergezocht: alsof de natuur deze uitbraak tot in de puntjes heeft voorbereid, met het doel om zo veel mogelijk slachtoffers te maken. Nee, het virus werkt zich gewoon met botte kracht door alle beschikbare middelen heen: vliegtuigstoeltjes, handvatten in de bus, terrasjes in Brabant.

Wat we hier zien is een natuur die zijn/haar eigen gang gaat – zonder vooropgesteld plan, maar ook zeker zonder zich iets aan te trekken van hoe de mens het graag had gehad. Ironisch genoeg zou het goed kunnen dat dit virus een tijdelijk halt toeroept aan andere soorten natuurlijke eigenwijsheid – klimaatverandering in het algemeen, de verzuring van de oceanen, de stikstofcrisis – doordat de uitstoot voor 2020 waarschijnlijk drastisch lager gaat uitvallen dan in voorgaande jaren. Vroeg of laat gaan we dit soort situaties echter vaker meemaken. We kunnen er dus maar beter aan wennen.