Een cruciale denkfout: het fenomeen zwaar beroep

Naarmate je ouder wordt verslijt je lichaam, de gewrichten, de spieren en wordt het uitvoeren van zware beroepen steeds lastiger. Anekdotische verhalen zijn er alom en van een afstand bekeken lijkt het een logische redenering. Maar klopt dit wel? Wat ontbreekt er? Ik beargumenteer dat het begrip ‘zwaar beroep’ aan vernieuwing toe is.

Een zwaar beroep is een lastige definieerbaar concept en wordt veelal anders geïnterpreteerd. In België bestaat de lijst uit bijvoorbeeld militairen en politieagenten, maar ook luchtverkeersleiders en bus- en tramchauffeurs vallen onder de noemer. In Oostenrijk wordt er onderscheid gemaakt aan de hand van het aantal calorieën wat per werkdag verbruikt wordt. Grofweg is er dus sprake van een zwaar beroep wanneer er veel fysieke arbeid is en/of er sprake is van veel stress geassocieerd met de werkzaamheden.

Het slijten van het lichaam door herhaaldelijk gebruik wordt veelal aangedragen als de reden waarom oudere werknemers een zwaar beroep niet meer aankunnen. Dit strookt echter niet met wetenschappelijke inzichten. Veel onderzoeken hebben laten zien dat door gebruik van een lichaamsdeel juist het tegenovergestelde gebeurt. Het lichaam beschadigt door het gebruik. Echter, de ingebouwde reparatiemechanismen van het lichaam herstellen de schade niet alleen, het overcompenseert! Een veelgebruikt lichaamsdeel komt dus sterker uit de strijd dan wanneer het weinig gebruikt is. Hoe kan het dat dit proces op latere leeftijd niet meer geldt?

De aftakeling van het lichaam met het verloop van tijd wordt in de volksmond ook wel veroudering genoemd. Dit proces beperkt zich niet tot één lichaamsdeel, het is een lichaamsbreed fenomeen wat naast directe schades ook ervoor zorgt dat reparatiemechanismen van het lichaam steeds minder werken. De fysieke gevolgen zijn bekend. Zo zijn topsporters een zeldzaamheid boven de 40. Er heerst echter een taboe op de aftakeling van een andere orgaan in het lichaam: het brein. Er is echter alle reden om aan te nemen dat een vergelijkbaar proces leidt tot het minder functioneren van het brein.

Het wordt tijd dat we zware beroepen zien als het gevolg van een verouderend lichaam en niet als een eigenschap van een beroep. Mentaal uitdagende of fysiek uitdagende beroepen zijn door het verouderingsproces niet onderscheidbaar: het gehele lichaam ervaart de veroudering. Een onderscheid maken tussen fysiek zware beroepen en mentaal zware beroepen is daarom een onzinnige exercitie.