Waarom is Zwarte Piet zwart?

“Waarom is Zwarte Piet zwart?” Een vraag die mij nog vers in het geheugen ligt, alsof mijn medeleerling de vraag gisteren nog in de klas stelde. Hoewel ik hier geboren ben, was Sinterklaas geen onderdeel van mijn opvoeding. Ja, ik was een vluchtelingenkind die van het feestje hield, maar ook niet begreep waarom Zwarte Piet zwart is. Ons werden verschillende theorieën voorgelegd, van knecht en slaaf tot schoorsteenvegen.

Waarom is Zwarte Piet nu echt zwart? In de negentiende eeuw, net voor de hoogdagen van de Europese kolonisatie, voegde de Amsterdamse leerkracht Jan Schenkman (schrijver van Levie Zadok-brieven) de Zwarte Piet toe aan de tanende legende van Sint-Nicolaas om het weer populair te maken. Het is dus nauw verbonden aan de gewelddadige en bloeddorstige koloniale geschiedenis van Afrika. Iets wat ons niet werd verteld op school.

Als je overal wordt gebombardeerd door een onderwerp ga je tijdens alledaagse werken er ook aan herinnerd worden. Zo zag ik aan de kassa van de plaatselijke Albert Heijn een aardige zwarte jongeman werken. Hij had een zeer donkere huid en een mooi bos kroeshaar. Ik moest ongewild denken aan Zwarte Piet, en dacht “hoe kan iemand met gezond verstand zijn gezicht zwart verven en een pruik met kroeshaar dragen wetende dat er anno 2017 in je omgeving mensen wonen die hoogstwaarschijnlijk afkomstig zijn van een land met een koloniaal verleden. Kan je er zo uitzien en voor deze jongen staan?” Het lijkt wel op de negentiende-eeuws minstrel shows in Amerika waarin blanke mannen met zwarte schmink optraden om spot te drijven met Afro-Amerikanen.

Het is opvallend dat het volwassene mensen zijn die ruziën om het behoud van deze traditie, in naam van de kinderen. De Zwarte Piet is niet belangrijk voor kinderen, het zijn de cadeautjes die belangrijk zijn. Sinterklaas moet niet weg, het is zijn knecht (slaaf) die weg moet. Want hoe je het ook draait of keert, het is racisme. Waarom willen wij onze kinderen grootbrengen met een traditie die dat normaal acht? Onze kinderen groeien op in een andere tijd, en dat vraagt voor nieuwe verhalen en verbeeldingen. En als een kind vraagt waarom Zwarte Piet zwart is, heeft hij recht op de waarheid. Want wat voor één generatie normaal is, hoeft voor de volgende niet zo te zijn.

“Jij mag je kinderen geven van je liefde, maar niet van je gedachten, want zij hebben hun eigen gedachten. Je mag proberen hun gelijk te worden, maar tracht hen niet aan je gelijk te maken.” – Khalil Gibran.