Wetenschappers vallen door de mand

THE PACE-TRIAL: The Making of a Medical Scandal

In de aanloop naar de presentatie van een bijzonder themanummer van the Journal of Health Psychology, hebben Britse wetenschappers naar verluidt afgelopen dagen zware druk uitgeoefend op de uitgever om publicatie te voorkomen. Dat is mislukt. De publicatie op maandag 31 juli gaat door.
In 2011 publiceerden de onderzoekers in The Lancet de resultaten van de PACE-trial, een onderzoek naar de werkzaamheid van cognitieve gedragstherapie en graduele oefentherapie voor mensen met het chronisch vermoeidheidssyndroom. De publicatie stuitte al in 2011 op enorm veel kritiek, eerst van patiënten en naderhand ook van vele gerenommeerde wetenschappers. Het onderzoek kan volgens de hoofdredacteur op zijn best omschreven worden als onbetrouwbaar en op zijn slechts als gemanipuleerd onderzoek om gunstig uitziende resultaten te tonen.
De onderzoekers weigerden hun ruwe data ter beschikking te stellen voor nader onderzoek. Zij beschuldigden de verzoekers (patiëntvertegenwoordigers en wetenschappers) van kwade bedoelingen. Zij beschuldigden de patiënten er ook van dat zij de wetenschappers bedreigden. In hoger beroep werd door een driehoofdig tribunaal het eerdere oordeel bevestigd dat zij de data moesten vrijgeven aan de verzoeker, een Australische patiënt. Tevens stelde het tribunaal vast dat hun beschuldigingen niet op bewijzen gestoeld waren en dat zij de beroepsgroep geen eer aandeden met hun onterechte uitingen.
Nadere analyse met de hulp van een aantal onpartijdige hoogleraren in de statistiek, toonde aan dat er bij toepassing van hun eigen onderzoeksprotocol geen relevant effect van de behandelingen kon worden aangetoond. Dat onderzoeksprotocol hadden de onderzoekers halverwege aangepast omdat zij zagen dat er geen positief resultaat kon worden aangetoond. Zij hebben die gang van zaken altijd ontkend. Het was echter duidelijk dat door hun handelen 13% van de patiënten bij voorbaat op een van de twee uitkomstmaten hersteld was omdat ze de norm voor deelname aan het onderzoek hadden aangepast. Er waren nog veel meer ernstige tekortkomingen in dit onderzoek, dat inmiddels op Amerikaanse universiteiten tijdens colleges wordt gebruikt als voorbeeld van slecht onderzoek.
Een niet onbelangrijk detail is dat twee Nederlandse vermoeidheidsonderzoekers destijds de PACE-Trial door middel van een begeleidend artikel in The Lancet prezen en vermeldden dat de auteurs een ‘strikt criterium’ voor herstel hadden gebruikt.