Robots en Marx

De mens onderscheid zich onder andere van andere soorten organismen door het voortdurend streven naar ontwikkeling. Dit is in alles terug te vinden, zo ook in de technologie.
Robotica, big data en machine learning, de dag dat ‘dingen’ werkzaamheden overnemen die wij nu voor onmogelijk houden, nadert rap.
Wij zijn het die de machines voeden. Met alle data die in de afgelopen decennia is vergaard, proppen we ze vol en opzienbarende resultaten komen eruit rollen.
Zelf heb ik groot geloof in een toekomst met robots en artificiële intelligentie. Volgens mij zijn de mogelijkheden en toepassingen ongekend.
Ik moest denken aan de (van oorsprong) Duitser Karl Marx, die de tegenstelling schetste tussen de niet-arbeidende bezitters (kapitalisten) en de niet-bezittende arbeiders (proletariërs). Gesimplificeerd voorgesteld kenden vóór de Industriële Revolutie producent en afnemer elkaar. Met de komst van de fabrieken word die band verbroken. De arbeider produceert meer waarde dan hij voor zijn arbeid terugkrijgt, hij vervreemdt van het product en de meerwaarde van zijn geleverde werk komt terecht bij de bezitter van de productiemiddelen. Meer kapitaal in handen van minder mensen. Marx vond dit niks en stond een klasseloze maatschappij voor waarin alles gelijkelijk verdeeld werd, met de sturing in handen van de staat. Hij vergat echter dat daarmee ook de prikkel tot presteren (ontwikkeling van jezelf en verdienen van geld) werd uitgeschakeld. Bovendien is ‘macht’ een raar ding. Het verandert mensen. Denk aan dictatoriale regimes. Kortom; het communisme mag dan in beginsel een mooie gedachte zijn, in de praktijk is het weinig succesvol gebleken.
Droom nu eens weg en fantaseer dat alles wordt gedaan door robots. Stel je voor; de mens in het gehele arbeids- en productieproces overbodig, ook op bestuurlijk niveau. Zelfs de dataleverancier en de robotproducent zijn overgenomen door zelf-calculerende machines. Alle beslissingen genomen op basis van kille berekeningen. Geen overproductie en toch van alles genoeg. En dat jij als persoon tijd hebt om aan jezelf te besteden. Dat je eindelijk die opleiding Algemene Cultuurwetenschappen kunt volgen. Of meehelpt wereldvrede te bereiken, of – omdat het kan – in je bootje op het water zit te mijmeren.
Dan is een klasseloze maatschappij met basisinkomen voor iedereen, misschien wel reëel en draait Marx zich eindelijk tevreden om in zijn Londense graf.