Het – een kurkdroge column

Het is een heel bijzonder woord. Slechts drie letters lang en toch slikken we er graag nog wat van in voor een klankvariatie. Is ut echt waar? Tis echt waar. Bovendien is het vet ambigu en heeft het diverse kurkdroge grammaticale functies.

We gebruiken het als bepaald lidwoord, hoewel sommigen niet altijd weten – dan wel aanvoelen – of het erop volgende lidwoord onzijdig is. Daardoor gaat het weleens mis. Zelf vergis ik me makkelijk bij het woord wasmachine: het wasmachine klinkt voor mij prima. Waarschijnlijk omdat ik machine uitspreek als ‘masjien’ en de wasmasjien klinkt raar. Het ligt vast aan mij.

Als iemand zegt dat-ie het warm krijgt, is het een loos lijdend voorwerp.
Maar het is onderwerp in ‘het spijt me’. Waarvan je dan precies spijt hebt wordt niet benoemd, en voor de taalpurist: het is weliswaar onderwerp maar staat hier gevoelsmatig niet zozeer centraal. Daarom wordt ‘me’ het psychologisch onderwerp genoemd.
In ‘het is fantastisch om over het te schrijven’ is ‘t eerste het een voorlopig onderwerp. De bijzin fungeert hier als het eigenlijke onderwerp. Fantastisch toch?
Ook kennen we het als loos onderwerp wanneer iemand bijvoorbeeld opmerkt dat het regent. Als een loos onderwerp slechts voor de vorm wordt gebruikt, waarom is de keuze dan gevallen op het? Kennelijk vond iemand ‘hé, de regent’ geen goede vorm en is het dan onduidelijk dat het gras niet langer kurkdroog is.

Wie een beoogde prooi voldoende literair inschat kan verrassend uit de hoek komen met deze fraaie Oudhollandse openingszin, daterend ergens eind elfde eeuw: ‘Hebban olla vogola nestas hagunnan hinase hic and thu, wat unbidan we nu?’ Met een beetje geluk worden jullie wakker in hetzelfde nest; tenslotte vraag je heel ordinair of jullie het gaan doen. En iedereen weet wat het betekent. Iedereen. Toch denk ik niet altijd aan neuken bij elk gevallen het-woord. Het ligt aan de context.

Helaas heeft het voor mij ook een uiterst zure bijsmaak gekregen. Of het een typisch vrouwending is weet ik niet, maar zij gebruiken het verdomd graag als een alles overkoepelend toverwoord om me genadeloos hard te dumpen: ‘ik vind het echt heel jammer, maar ik voel het gewoon niet’. Kun je iets specifieker zijn misschien? Wat nou, het? Echt ontzettend jammer ja. Zeg het dan gewoon. Zeg dan dat ik niet die spannende, onvoorspelbare, dominante klootzak ben waar je wél geil van wordt. Het jeukt niet genoeg en alles blijft kurkdroog. Dát is het!

Zo, dat was het wel zo’n beetje.