Tolerantie

Weet u nog? Nederland als land dat zo voorop liep in het tolereren van andersdenkenden. En dat voorloper was in de opvang van vreemdelingen en vluchtelingen. Met het gedachtengoed verworven uit vrijheidsstrijd tegen onderdrukking door Spanjaarden en geloof is ons land voor velen geruime tijd een toonbeeld van verdraagzaamheid geweest. Een schoolvoorbeeld van hoe het ook kon, of het nu met huidskleur, taal, drugs of seksuele geaardheid te maken had, Nederland werd aangehaald als rolmodel.
Tja, verleden tijd… Of niet? Waar komt toch al die weerstand vandaan tegen de opvang van vluchtelingen? En hoe zit het met die aantijgingen van racisme? And what about Zwarte Piet? Zijn we het verleerd? Lopen we achter?
Nee, ik denk dat we in principe nog steeds uitermate verdraagzaam zijn, en eigenlijk nog altijd verbazingwekkend weinig moeite hebben met het ons aanpassen aan ‘anderen’. Ja, en in dat laatste zit volgens mij het probleem: we zijn gewend ons aan te passen. De basis van verdraagzaamheid is dat je niet je eigen waarden en gewoonten boven die van een ander plaatst, een ander niet dwingt zich aan jouw aan te passen. En dat kan alleen als wij zelf onze gewoontes zo nu en dan ‘inleveren’ en onze waarden een beetje ‘oprekken’. Dus dat doen we, op grote schaal zelfs. Op allerlei wijzen zijn we ‘anderen’ ter wille, nog steeds. Maar wat is er dan mis? Er is toch iets veranderd in dit ‘proces’?

Goed, ik denk dus dat het niet zozeer bij ons maar bij de ‘anderen’ ligt. Waren eertijds de vreemdelingen en vluchtelingen enigszins beduusd, ontredderd en afhankelijk, vandaag de dag zijn ze eerder strijdvaardig, verontwaardigd over hun toestand en aardig onafhankelijk want meestal ook zeker niet onbemiddeld. Het verwachtingspatroon van de ‘ander’ is ook in tegenstelling tot vroeger, nogal vrij hoog. Als er niet aan deze verwachting wordt tegemoetgekomen, laten ze zich duidelijk horen. Wij, in onze angst om misschien onverdraagzaam of zelfs racistisch en discriminerend over te komen, geven dan meestal toe en doen er nog wat verontschuldigingen bovenop. De ‘ander’ gaat er meestal automatisch van uit dat wij ons aanpassen aan hen. Doen we dat niet, dan doen we ze tekort.
Maar dat is toch niet goed? We hoeven èn moeten de ‘ander’ niet onheus te bejegenen, maar we hoeven de ‘ander’ toch ook niet ons eigen bed af te staan? Dat is toch geen tolerantie, dat is onderdanigheid. En daar zijn we nu juist met dat vechten tegen de Spanjaarden vanaf geraakt!