We hebben nog steeds niets geleerd

Ruim vijftig meter hoog, een koperen beeld, op een sokkel waar je met een wenteltrapje in kunt klimmen tot recht onder zijn voeten, staat Hermann der Cherusker met opgeheven zwaard in de heuvels van het Duitse Detmold, gelegen in het Teutoburgerwoud. Mensen lopen er nog steeds bewonderend omheen, terwijl dit het symbool is van het negentiende eeuwse nationalisme. Hermann kijkt namelijk richting Frankrijk, toen nog de erfvijand van de Duitsers, na het gereedkomen van het beeld een Keizerrijk. Zijn deze mensen, zoals ik, geïnteresseerd in de geschiedenis? Je kunt er zo een paar uit pikken die voor iets heel anders komen: voor de Duitse identiteit, van die mensen met een afwijking aan hun rechterarm en die hun vrije tijd het liefst spenderen met marcheren.

Nationalisme. De waanvoorstelling dat je tot een bepaald volk behoort, dat in een bepaald land woont dat door grenzen denkbeeldig van de rest van de wereld is afgegrensd. Nationalisme. De wassen neus van de westerse beschaving. Organiseer maar eens een wedstrijdje Ajax-Feyenoord en vraag je dan maar eens af of we allemaal deel uitmaken van één volk. Een volk dat graag de vinger wijst naar een denkbeeldige schuldige. Een volk dat ‘hoera’ schreeuwt bij een foto van een verdronken kleuter in de Middellandse Zee. Een volk dat meer geeft om een beschilderde clown die eens per jaar ‘op bezoek’ komt dan om mensen die hun land moeten ontvluchten omdat het geweld hen belemmert een normaal leven op te bouwen. In 1940-1945 werd gewezen naar de joden, nu naar de asielzoekers. Is er zoveel veranderd? Heeft de geschiedenis een markeringspaal kunnen plaatsen waarvan wij zeggen: die grens zullen wij nooit meer oversteken?

De monumenten voor het nationalisme zijn geen vijftig meter hoog meer, ze passen op een simpel beeldschermpje van je laptop, je smartphone of je tablet. We noemen ze Facebookpagina’s. We zijn daarin trots op Nederland, want dat is je vaderland. Je vaderland waarin je mensen uit het oosten neerzet als ‘domme boeren’ en waarin een accent bepalend is voor het salaris dat je verdient. Waar de vrijheid van meningsuiting wordt misbruikt om de grenzen van het fatsoen nodeloos op te rekken. Thé Lau zong ooit ‘iedereen is van de wereld, en de wereld is van iedereen’. Tenzij je van buiten de grens komt, dan is ons stukje wereld ineens ‘van ons’. Maar wie ‘ons’ zijn, dat kan niemand je vertellen. Die grens is bereikt.