Killing for fun

Alle aandacht voor de sporters en anti-terreur maatregelen in Rio de Janeiro maskeren de aandacht voor een ander, diep geworteld probleem. Dat probleem is verankerd in de cultuur binnen het politiekorps in de deelstaat. Hier heerst al decennia lang een mentaliteit van corruptie en ‘eerst schieten, dan praten’. Deze mentaliteit heeft zijn weerslag op het aantal moorden in de deelstaat. Van alle moorden in de stad Rio komt zo’n 20% voor rekening van de politie zelf. In 2015 ging het in de deelstaat om 645 burgers. En dan heb ik het hier niet over een wurging die per ongeluk verkeerd afloopt, maar executies en ‘killing for fun’ op ongewapende, meestal jonge, zwarte burgers in de favela’s. Zo worden in sommige gevallen beoogde bendeleden in een opgezette val gelokt en zonder pardon neergeschoten. Daarbij worden de wapens in de handen van de gelegd om het eigen geweld te legitimeren.
Ik zuig dit niet uit mijn duim, maar het staat allemaal beschreven in een rapport van Human Rights Watch dat vorige maand is gepubliceerd. De interviews en video-opnamen spreken boekdelen. En ook door Amnesty wordt dit beeld bevestigd. Tegenover elke gedode politieagent, staan gemiddeld zo’n 25 gedode burgers. Een score die drie keer hoger ligt dan in de verenigde staten. Praten erover is binnen het korps taboe en levensgevaarlijk. De dienders zitten gevangen in een onderlinge angstcultuur. Deze cultuur is een voedingsbodem van de kringloop die dit geweld in stand houdt. Het geweld trekt een zware wissel op zowel de nabestaanden van de slachtoffers, maar ook op de agenten zelf. Het ondermijnt hun relatie met de inwoners en zorgt voor een hoge stress bij de agenten, wat ten koste gaat van hun professionele houding en prestaties. Zeker als je bedenkt dat agenten nauwelijks agenten vervolgd voor de moorden lijkt het vechten tegen de bierkaai.
Is er dan niets aan te doen?
Jawel, en terugkijkend vanaf de periode 2009 tot heden is er voldoende bewijs voorhanden dat het ook mogelijk is. Er zijn sinds die tijd veel stappen gezet. Maar wat nu het belangrijkste is, is dat er opwaartse spiraal wordt ingezet, dat er een cultuuromslag plaatsvindt en ervoor te zorgen dat moordende agenten ook daadwerkelijk worden gestraft. Tot die tijd blijven de burgers van Rio ongewild vogelvrij verklaard voor een korps dat bedoeld is om veiligheid te waarborgen, niet om af te breken.