Een voorbarige couppoging: een schouwspel?

Op vrijdagavond 15 juli bewoog onverwacht het Turkse leger in Istanbul en Ankara tegen de staatspolitie. Bruggen over de Bosporus werden gesloten, de hoofdkwartieren van de politie in deze steden waren met tanks geblokkeerd en F16’s vlogen zonder licht. President Erdogan was op vakantie.

Mijn gevoel dwingt mij om deze gebeurtenis te vergelijken met het volgende historische evenement: Marinus van der Lubbe (25) was een Leidse communist. Hij werd als enige schuldig bevonden voor het stichten van de brand in het Duitse parlementsgebouw in Berlijn op 27 februari 1933. Ongeveer een maand na de verbranding van de Rijksdag werd Adolf Hitler de rijkskanselier van Duitsland en begon zijn naziregime. Een jaar later werd Van Der Lubbe geëxecuteerd maar in 1980 vroeg zijn broer een herzieningsverzoek en werd hij vrijgesproken. Echter, er zijn geruchten dat de nazi’s zelf de verbranding georganiseerd hadden want ze waren de enige die dit ten goede kwam.

In Turkije vechten het leger, de politie en de burgers op straat respectievelijk voor democratie, de regering en president Erdogan. Het Turkse parlement werd ook meerdere malen door het leger gebombardeerd. De coup is niet geslaagd. 104 coupplegers zijn omgekomen, 2,839 soldaten zijn aangehouden terwijl er aan de andere kant minstens 161 doden (burgers en politie) en 1,154 gewonden vielen.

Het was een vreselijke nacht voor de Turkse politieke geschiedenis. Maar de burgers lieten zien dat een militaire coup niet meer van deze tijd is. Een groot contrast met de gebeurtenissen van twee eerdere coups die wél slaagde in 27 mei 1960 en 12 september 1980. Toen konden mensen niets doen.

Toch heb ik het idee dat de hele couppoging een schouwspel was. Ja, het moet maandenlang gepland zijn. Misschien werd het door de aanhouders van Erdogan in het leger georganiseerd als eerste stap in zijn plan om Turkije te veranderen naar een presidentieel systeem. In mijn ervaring scharen de Turkse mensen zich vaak achter een slachtoffer, in dit geval dus Erdogan. Door de mensen op deze manier te verenigen versterkt zijn macht.

Zelfs als de coupplegers een oprechte samenstelling was, geen politici werden gearresteerd en geen avondklok werd ingesteld. Het was een strategisch onderontwikkelde operatie.

We weten nog niet wat er zal gebeuren maar het is zeker dat Erdogans autocratie krachtiger is geworden door zijn liefhebbend aanhouders die zijn begrip van democratie verdedigen.