Dodendraad

Afgelopen zomer in het Openluchtmuseum in Arnhem; Onze kinderen staan voor een groot hekwerk van dennenhouten palen en ijzerdraden, waaraan oude hoogspanningsbordjes zijn bevestigd. Ze kunnen door een gat in deze versperring kruipen en moeten dit doen zonder de draden aan te raken, anders komen ze onder stroom te staan.
Het is allemaal kinderspel en natuurlijk staat er geen elektriciteit op de draden. Maar dit is wel een kopie van de ‘dodendraad’. Deze, door de Duitsers gebouwde constructie, stond tijdens de Eerste Wereldoorlog op de grens van België en Nederland, van Vaals tot Cadzand, en moest voorkomen dat vluchtelingen, spionnen en smokkelaars hun weg naar het neutrale Nederland zouden kunnen vinden. Ten noorden van de 300 kilometer lange versperring, waar 2000 volt op stond, heerste vrede en ten zuiden oorlog. Recent nog las ik ‘Oorlog en Terpentijn’ van Stefan Hertmans. De stinkende gore gruwel van de Eerste Wereldoorlog gruwelijk goed beschreven.
Daar wil je uit vluchten.
De Dodendraad was in 3,5 jaar tijd moorddadiger dan de Berlijnse muur in 28 jaar. Rond de duizend mensen vonden bij het oversteken van de grens, in de drieënhalf jaar dat de dodendraad bestond, de dood. Ter vergelijking: in achtentwintig jaar stierven 136 mensen bij de Berlijnse muur. Voor mij een stuk totaal vergeten geschiedenis. Tot die afgelopen zomer in het Openluchtmuseum in Arnhem.
Dit museumstuk is actueler dan ooit. Symbool van de angst. Ik schrok toen ik dit weekend Geert Wilders de aanslagen in Parijs hoorde misbruiken voor ‘zijn boodschap’. Niet verder komen dan een tweet met als boodschap: Grenzen dicht.
Gecalculeerde communicatie, geen greintje empathie, meer zicht op zetels dan slachtoffers. Boodschap zonder ziel. Dát maakt angstig.
Mijn opa vluchtte als kind naar Nederland vanuit België. Om de gruwel van die Eerste Wereldoorlog met zijn ouders te ontlopen. Zij vluchtten nog voor de dodendraad in juli 1915 gereed was en onder stroom kwam te staan.
Zijn, en dus mijn, familiegeschiedenis krijgt deze dagen zijn werkelijke duiding.
Kleinkind van een vluchteling.
Ik zou het bijna vergeten.