De vrijheid van Roald Dahl

Volkskrant, 29 augustus; artikel over kantoortuinen. Verzameling bureaus als verstikkend uitvloeisel van het ultieme efficiency-denken en het flexibele werken. Gedeelde werkplekken, geen privacy, sociale controle, herrie: contra-productief.

Ik dacht aan een prachtig TV-portret van Roald Dahl (1916-1990) gemaakt door een jonge Ivo Niehe.

Dahl’s statige landgoed ‘The Gipsy House’ in Buckinghamshire nabij Londen. We zien een klein houten tuinhuisje in de glooiende landgoedtuin: wit, begroeid met klimop. De werkruimte van Dahl, hij noemt het ‘my nest’.

Een comfortabele groene leunstoel als werkplek. Dahl trekt een met vilt beklede, halfronde houten plaat naar zich toe: een ergonomisch verantwoord bureaublad. Hij schrijft met speciaal geïmporteerde Ticonderoga potloden op gelinieerd geel papier, exclusief besteld in New York.

Alles binnen handbereik: puntenslijper, telefoon, asbak, het rariteitenkabinet met z’n eigen verwijderde heupkop, punctie-materiaal uit zijn ruggengraat en andere bijzondere objecten.

Met liefde en toewijding legt Roald Dahl uit dat het voetenbankje met ijzerdraad aan de stoel vast zit. De lengte van het staaldraad is zodanig dat z’n voeten zowel op het bankje kunnen liggen als er tegenaan kunnen leunen.

Een elektrische verwarming hangt boven zijn hoofd. Deze glijdt over twee in de kamer gespannen kabeltjes. Al naar gelang de temperatuur kan Dahl het apparaat verplaatsen.

In de rugleuning van de stoel zit een uitsparing op de plek waar zijn rug het meest gevoelig is. Dahl heeft, als RAF-piloot, aan de Tweede Wereldoorlog zwaar rugletsel overgehouden.

Aandoenlijke simpelheid, ongelooflijk persoonlijk, comfortabel en zó in zijn eigen wereld, bijna kneuterig maar zeer oprecht en liefdevol.

De tegenstelling: ónze samenleving bestaat uit regels, voorschriften en ARBO-normen. Hoe lang je mag werken, hoe hoog een tafel moet zijn, de hoeveelheid licht op je werkplek. In schril contrast met de menselijke eigenschap dat we ons het prettigst voelen in een omgeving die bij ons past, met spullen die onze identiteit weerspiegelen en de juiste atmosfeer creëren.

Hier je eigen keuzes in maken bepaalt het plezier in je werk én je productiviteit. Neerlands grootste dichter J.J. Slauerhoff schreef: “Alleen in mijn gedichten kan ik wonen”. Want een schrijver is vrij, creëert een eigen wereld. Volgens Dahl: ’A person is a fool to become a writer. His only compensation is absolute freedom.’

Hij wel…