Het basisinkomen is de sleutel voor vrijheid

1 mei is dit jaar niet alleen de Dag van de Arbeid, maar ook de Dag van het Basisinkomen. Dat is logisch, want door de automatisering gaat er de komende jaren heel veel arbeid verdwijnen. En daar moet dus iets voor in de plaats komen. Een gegarandeerd basisinkomen is inmiddels een veel besproken mogelijkheid, en hoewel het vooral als een “linkse hobby” klinkt zouden ook liefhebbers van de vrije markt dit idee moeten omarmen.

Immers: iedereen onvoorwaardelijk elke maand een vast bedrag geven is zoveel efficiënter dan het huidige oerwoud aan regels, uitkeringen, compensaties en uitvoeringsinstanties. Het zou een mooie opstap kunnen zijn naar een sterk vereenvoudigd belastingsysteem. Het is bovendien eerlijker, want iedereen krijgt hetzelfde – ook miljonairs krijgen gewoon hun basisinkomen. Het doel is niet om te voorkomen dat mensen rijk worden, maar om te voorkomen dat mensen vast blijven zitten in armoede.

Belasting betalen wordt, zeker door aanhangers van de vrije markt, vaak gezien als een inperking van vrijheid. Ik doe het zelf ook niet graag, want ik geloof niet dat de overheid beter weet dan ikzelf hoe ik mijn geld nuttig kan besteden. Maar een inperking van mijn vrijheid is het alleen als werk een fact of life is. Vrijheid gaat namelijk niet alleen over geld en belasting; het gaat veel meer nog over keuzevrijheid. En als we moeten werken om te kunnen leven, is werken geen kwestie van kiezen – ook zonder belastingen heeft dat met vrijheid niets te maken.

Maar als we een gegarandeerd inkomen hebben waarvan we kunnen leven, dan wordt werken wél een keuze. Wie werkt voor extra inkomen moet daar belasting over betalen, maar omdat werken niet noodzakelijk is, is belasting betalen in feite ook vrijwillig. Ja, mensen worden misschien kritischer over het werk dat ze willen gaan doen en zullen zich sterker voelen op de arbeidsmarkt, maar we moeten concurreren tegen robots, dus mogen we even?

Als we niet meer afhankelijk zijn van mensen om werk te doen, mogen mensen niet afhankelijk zijn van werk om een inkomen te krijgen. En als werken een keuze is, dan hebben we ook de vrijheid om te kiezen voor een andere tijdsbesteding. Bedenk eens wat dat zal doen voor de kunsten, vrijwilligerswerk, mantelzorg en voor de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Want waar het huidige systeem mensen motiveert om te werken, motiveert een basisinkomen mensen om het beste uit zichzelf te halen.