Stef Bekhuis Opvallend 9 nov 2022, 15:28

Leestijd: 5 minuten

Ongekend zware storm precies 50 jaar geleden: ‘Als code zwart had bestaan, dan was het toen’

Het noorden van Nederland werd op 13 november 1972 getroffen door een ongekend zware storm. Metro’s collega’s van de Leeuwarder Courant blikken terug met een ooggetuige: meteoroloog Jacob Kuiper. ,,Deze storm is heel bepalend geweest voor het verloop van mijn leven.”

Op tafel in de woning van Jacob Kuiper (65) in Steenwijk ligt een zorgvuldig bewaarde map met daarin krantenknipsels uit november 1972. Allemaal hebben ze te maken met de zware storm die in de ochtend van 13 november van dat jaar over Nederland raasde. Dit jaar hadden we in ons land nog zes dagen storm op rij, maar die van precies 50 jaar geleden was voor negen Nederlanders dodelijk en trok met name in Noord-Nederland diepe sporen.

‘Storm bepalend voor mijn leven’

„Ik was een jongetje van net geen 16 jaar oud”, schetst Kuiper tegenover de Leeuwarder Courant, terwijl hij de krantenknipsels uit die tijd bekijkt. „Sterrenkunde en weerkunde waren mijn grote hobby’s. Deze storm maakte een enorme indruk op mij, zeker toen ik de dagen erna met mijn ouders door de Drentse bossen ging om de ravage te bekijken. Dat het weer dit kon aanrichten, maakte dat ik daar veel meer over wilde weten. Ik wilde per se bij het KNMI gaan werken. Dat is gelukt en uiteindelijk heb ik daar meer dan veertig jaar gewerkt. In die zin is deze storm heel bepalend geweest voor het verloop van mijn leven.”

De storm van 13 november 1972 is de eerste windkracht 11-storm in Nederland sinds de grote storm van 1953, die in Zeeland de watersnoodramp veroorzaakt. Omdat de kern van de storm net over Nederland scheert, krijgt het Noorden de volle laag.

‘Een van de heftigste stormen ooit’

„In Eelde werden windstoten van 139 kilometer per uur gemeten. Windkracht 12, de orkaangrens, begint bij 117 kilometer per uur”, zegt Kuiper. „Hadden we destijds een dichter netwerk van stations gehad in Noord-Nederland, dan hadden we waarschijnlijk nog hogere windsnelheden gemeten. Toch was dit officieel geen windkracht 12-storm, het gaat namelijk om het gemeten uurgemiddelde.”

Ook volgens de uurgemiddelden en hoogst gemeten windsnelheden is de storm van 1972 een van de heftigste ooit. Kijk je naar de impact op Noord-Nederland, dan kun je volgens Kuiper stellen dat geen enkele storm die van 1972 overtreft.

„Het is heel lastig om stormen met elkaar te vergelijken, zeker als er lange tijd tussen zit, maar voor Noord-Nederland is deze storm een ongekende ramp geweest. De ravage op de weg was enorm: auto’s werden van de weg geblazen, mensen kwamen om het leven door vallende bomen of dakpannen en hulporganisaties kwamen moeilijk ter plekke. De hele maatschappij werd ontwricht. Ook als je de schade berekent per inwoner gaat geen enkele andere storm daar overheen.”

Amper een waarschuwing

Opvallend is dat de kranten in de dagen voorafgaand aan die 13de november niet of nauwelijks waarschuwen voor het naderende noodweer.

„Kijk”, wijst Kuiper naar zijn map. „Dit is het weerbericht in het Algemeen Dagblad van 11 november, twee dagen voor de storm. Er wordt gesproken over enkele buien, het woord storm wordt niet genoemd. Pas in de krant van maandag 13 november, op de ochtend van de storm, zie je dat er gesproken wordt over een flinke depressie die via de Britse eilanden richting ons land komt. Die zou waarschijnlijk over het zuiden trekken. Nou, dat hadden ze mis.”

‘Nu zou het code rood zijn geweest’

Je kunt het de meteorologen van die tijd niet kwalijk nemen, vindt Kuiper. „Ze konden niet meer dan dit. Computers bestonden al wel, die konden drie dagen vooruit rekenen. Zo kon je het algemene patroon op de oceaan volgen, maar de koers van een storm voorspellen over een klein stukje land als Nederland. .. nee, dat was onmogelijk.”

„Als we nu zo’n storm zouden krijgen, waarschuwt het KNMI drie dagen van tevoren al dat we serieus rekening moeten houden met gevaarlijk weer. Tegen die tijd zijn allerlei instanties al geïnformeerd over de mogelijkheden. Twee dagen van tevoren komt er dan een code rood. Dat was hier absoluut het geval geweest, diep code rood. Code zwart bestaat niet, maar die zou je hier eigenlijk voor uitvinden.”

Storm van 1972 vereeuwigd bij hoofdkantoor KNMI

De druklijnen van de storm van 1972 vormen de basis van een kunstwerk op het plein voor de hoofdingang van het KNMI in De Bilt. Jacob Kuiper zorgde daarvoor. „ De vorm van deze storm paste eigenlijk het beste op dit plein”, legt hij uit. „Daarom heb ik voorgesteld om deze te nemen. Zo heeft de storm die voor Noord-Nederland zo’n grote impact had, een prominente plek gekregen in het hart van de Nederlandse meteorologie.”

2022 het jaar met de meeste zon ooit, maar is dat wel zo bijzonder?