Amarins de Boer
Amarins de Boer Nieuws 30 okt 2017, 
Leestijd: 3 minuten

Van der Laan voerde een geheime campagne, mag dat?

Van der Laan voerde een geheime campagne, mag dat?
Wethouders en de gemeenteraad waren niet op de hoogte van het project met de codenaam Grijze Campagne. Foto: ANP

Op 5 oktober overleed Eberhard van der Laan, de populaire burgemeester van Amsterdam. Zondag kwam hij zwaar onder vuur te liggen, omdat hij in het geheim zou hebben gewerkt aan een anti-radicaliseringsproject onder de naam ‘Grijze Campagne’. Zijn doel was om zo radicalisering onder Amsterdamse moslimjongeren te voorkomen. Dat schreef Elsevier Weekblad zondag op basis van vertrouwelijke stukken en gesprekken met anonieme betrokkenen.

Voor de campagne werd een jonge Marokkaanse Amsterdamse acteur ingehuurd om 25 vlogs te maken. Hij zou vertellen over zijn jeugd, zijn ervaringen met de politie en de verleidingen die hij van de jihad kon weerstaan. Het woord ‘jihad’ werd niet expliciet in de vlogs genoemd, want religie werd op advies van een radicaliseringsexpert die werkte voor de gemeente, uit de vlogs gehaald.

De vlogs zijn uiteindelijk niet gepubliceerd, want Van der Laan kreeg onenigheid met de verantwoordelijke ambtenaren. En toen de burgemeester in januari van dit jaar longkanker bleek te hebben kwam er een einde aan de Grijze Campagne.

Is hier sprake van ‘het doel heiligt de middelen’ of is dit pure misleiding?

Kan dat zomaar? Mag een overheid campagne voeren, zonder dat raadsleden daarvan afweten? En: mag die campagne vervolgens onherleidbaar zijn naar de gemeente Amsterdam? Want, zo werd gedacht, als zou blijken dat het zou lijken op een overheidscampagne, zou het geen effect hebben.

„Over bepaalde onderwerpen kun je beter niet te veel communiceren”, zegt Bert Pol, hoogleraar overheidscommunicatie. „Radicalisering is zo’n onderwerp. Als je dat wilt bestrijden, kun je beter niet alles openbaar delen. Dat is besmettelijk voor mensen die gemakkelijk kunnen worden aangezet tot gewelddadig of ondermijnend handelen.”

Maar volgens Pol is helemaal niet communiceren ook geen optie. „Als er niet vanaf werkadressen over de campagne mag worden gemaild en als afspraken niet in werkagenda’s komen te staan, is er helemaal geen communicatie." Volgens hem had een geheime commissie voldoende geweest. „Als het gaat om een marketingcampagne kan dat niet, maar daar was hier geen sprake van. Deze vlogs zouden ervoor moeten zorgen dat radicalisering onder moslimjongeren wordt tegengegaan. Het is ook niet schadelijk voor de democratie als er achterwege zou blijven dat de Gemeente Amsterdam achter de vlogs zit. Als je maar weet wat je met die communicatie wilt bereiken.”

‘Er zijn twee dingen aan de hand’

Volgens John Bijl van het Periklesinstituut zijn er twee dingen aan de hand. „Allereerst is de vraag of de manier van campagne voeren wel integer genoeg is en ten tweede moet er onderzocht worden óf Van der Laan hier wel geld aan mocht uitgeven. Dat zijn twee vragen waarvan ik hoop dat ze in het debat niet door elkaar worden gehaald.”

Bijl vervolgt: „Ik hoop niet dat er iemand zegt ‘hier mocht geen geld aan worden uitgegeven’, en dat er dan wordt geroepen: ‘ja, maar het gaat hier wel om radicalisering.’ Dat zou jammer zijn, want dan beantwoord je geen van beide vragen op een fatsoenlijke manier.”

‘Ethische check’

Bijl wil zijn vingers niet branden aan de vraag of de manier van campagne voeren integer genoeg is. „Ik denk dat er nog een veel belangrijkere vraag is, namelijk óf het wel aan de overheid is om radicalisering te bestrijden. En natuurlijk of je zo’n geheim ‘Black Ops’-project mag uitvoeren." Black Ops is een term die wordt gebruikt bij een geheime operatie door een regering of militaire organisatie, black staat voor zaken die geheim zijn of waar vraagtekens bij gezet kunnen worden. „Het is begrijpelijk dat je er niet te veel over vertelt, maar hier gaat veel geld mee gemoeid. Dan kan je niet zwijgen.”

Dat vindt ook Pol. „Er ís een ethische check nodig. Die moet bij de fractievoorzitters van de gemeenteraad liggen.”

Raadsleden bespreken de kwestie donderdag in een commissievergadering.

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.