Merel van 't Hooft Good vibes 25 mrt 2020, 12:16

Leestijd: 4 minuten

Welke positieve bijwerkingen houden we over aan de coronacrisis?

In het midden van deze crisis kan het moeilijk zijn om de toekomst rooskleurig in te zien. Toch komt er een einde aan het coronatijdperk, en dan moeten we de vruchten plukken van de lessen die we geleerd hebben. Twee hoogleraren over mogelijke positieve bijwerkingen van het virus. 

Als deze ellende – ooit – achter de rug is, kunnen sommige dingen namelijk ten goede veranderd zijn, denkt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Zo krijgen we volgens hem een brede herwaardering voor bepaalde beroepen. „We worden op dit moment allemaal weer fan van de zorg. We realiseren ons dat we zonder die vakkenvuller geen eten hebben, en zijn extra dankbaar voor de pakketbezorger en de vuilnisman."

Sowieso zorgt deze periode voor meer solidariteit, denkt Wilthagen. „Je ziet ineens weer de saamhorigheid in de buurt. Mensen denken: kan ik iets doen? Dat is een heel groot goed in de moderne, individualistische maatschappij."

Maatschappelijke spelregels

Bas van Bavel, hoogleraar economische en sociale geschiedenis, denkt ook dat er kansen liggen na deze crisis. Samen met zijn team bestudeerde hij rampen uit de geschiedenis. „Als je naar eerdere rampen kijkt, zie je dat eenzelfde ramp heel uiteenlopende langetermijneffecten kan hebben. Het hangt er heel erg vanaf hoe een samenleving op een ramp reageert, en wat voor maatregelen er genomen worden."

Dat laatste hangt weer af van de politieke en de maatschappelijke situatie in een land. „Een ramp of een crisis biedt de kans om dingen te veranderen, zoals wetten en regels. Maar de vraag is, wie benut die kans om de maatschappelijke spelregels aan te passen?"

Radicaal handelen

In Nederland staan we op dit moment voor een paar grote uitdagingen, denkt hij. „En die zijn veel fundamenteler dan deze crisis. Denk aan dingen als de energietransitie, waarin Nederland echt achterloopt. Maar ook aan de enorme flexibilisering van de arbeidsmarkt, met het grote aantal zzp’ers, en het stagneren van de welvaartsontwikkeling." De coronacrisis maakt volgens hem krachten en middelen los om te investeren in oplossingen.

Daar is Wilthagen het mee eens. „Tijden van crisis vragen om radicaal handelen. Nu zie je dus dat het kabinet ineens besluiten neemt over moeilijke dossiers. Zo discussieert de regering al twintig jaar over wat ze aanmoeten met zzp’ers, en is er nu plotseling een breed steunpakket. De daadkracht wordt sterker."

Digitalisering

Een ander positief gevolg van de coronacrisis is volgens Wilthagen het feit dat de digitalisering van onze samenleving een boost krijgt. „Je ziet nu ineens dat heel veel mensen leren omgaan met dingen als Google Hangouts, Microsoft Teams en Zoom. Ouderen gaan Skypen, het onderwijs leert noodgedwongen les te geven op afstand, en mensen realiseren zich dat ze die ene meeting best online kunnen houden, in plaats van elke week naar kantoor te rijden."

Dat is niet alleen goed voor de efficiëntie van ons land, maar ook voor het klimaat, zegt hij. „Er wordt minder papier gebruikt, minder benzine, minder CO2 uitgestoot…” Dat is ook te zien aan de satellietbeelden die de Europese ruimtevaartorganisatie ESA deze week vrijgaf. De luchtkwaliteit boven gebieden als Noord-Italië en China, die momenteel op slot zitten maar normaal gesproken veel stikstof produceren, is aanzienlijk verbeterd. Op de website van Flight Radar 24 is ook goed te zien hoe leeg het luchtruim op dit moment is.

Klimaatbeleid

Het blijft natuurlijk afwachten welke effecten ook echt op de lange termijn zichtbaar zullen blijven. De grootste kanshebbers daarop zijn volgens Wilthagen veranderingen die eigenlijk al in gang gezet waren vóór de corona-uitbraak, maar nu een extra duw in de rug hebben gekregen. „We weten bijvoorbeeld al jaren dat we aan het klimaat moeten werken. Maar nu we ineens allemaal 100 rijden én thuiswerken, heeft dat een samengesteld effect."

Een extra factor in die optelsom is de toegenomen aandacht voor het lokale, zegt hij. „We snappen nu dat we bepaalde dingen in huis moeten hebben, en producten als mondkapjes niet alleen kunnen invoeren uit andere landen. Dat betekent niet dat de grenzen dicht moeten, maar kan wel bijdragen aan een duurzamere samenleving."

Van Bavel ziet ook kansen als het om klimaatbeleid gaat. „Ons kortetermijngedrag als reactie op de crisis heeft nu onbedoeld positieve effecten op de CO2-uitstoot en het klimaat. Dit is hét moment om na te denken over hoe je die positieve effecten kunt bestendigen, door ze om te zetten in nieuwe spelregels en instituties. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de luchtvaartsector. We hebben nu de kans om tot meer fundamentele hervormingen te komen."