Casper van der Veen Good vibes 25 feb 2019, 07:30

Leestijd: 5 minuten

Waarom is de dollar een $ en de pond een £?

We kennen de tekens van de Amerikaanse dollar en het Britse pond allemaal wel van tv, het nieuws of vakantie. Maar waar komen die $- en £-symbolen eigenlijk vandaan? En hoe zit het met ons eigen euroteken?

De Amerikaanse dollar, vaak te zien in de ogen van geldzuchtige cartoonschurken, wordt met een ‘d’ geschreven, maar het teken is een ‘s’ met een streep erdoor. Over hoe dat $-symbool ontstaan is, bestaan verschillende theorieën. Voor het meest beschreven verhaal moeten we niet naar de Verenigde Staten, maar naar de Straat van Gibraltar – een nauwe zeepassage tussen Spanje en Marokko die de Middellandse Zee met de Atlantische Oceaan verbindt.

In de Oudheid werd deze doorgang aangeduid met ‘de Zuilen van Hercules’, omdat die mythische heros twee zuilen langs de waterweg zou hebben opgericht. Op deze pilaren zou ‘Non Plus Ultra’ geschreven zijn, Latijn voor ‘niet verder’. Dit omdat hier de bekende wereld ophield en de Atlantische Oceaan begon. In die oceaan lag volgens de oude Grieken het mythische rijk Atlantis, vroege ontdekkingsreizigers vreesden de aarde te zullen afvallen als zij die wereldzee afvoeren.

De ontdekking van Amerika door Christoffel Columbus in 1492 maakte de wereld een stuk groter. De ‘Zuilen van Hercules’ symboliseerden hierna niet langer het einde van de Oude Wereld, maar de ontdekking van de Nieuwe Wereld. De zuilen werden afgebeeld op de Spaanse peso, die behalve in Spanje ook in het vers ontdekte Amerika werd gebruikt. Maar dan met de tekst ‘Plus Ultra’: wél verder.

De zuilen zagen eruit als een rechte pilaar met een lint eromheen, waar met enige fantasie een ‘s’ in kan worden gezien. Toen de Verenigde Staten in 1776 onafhankelijk werden en jaren later de dollar invoerden, was hiervoor ook een valutateken nodig. Historici nemen aan dat deze $ is afgeleid van de zuilen op de Spaanse peso.

IT-kenners weten dat het $-teken niet alleen voor geld gebruikt wordt, maar ook een graag geziene gast in programmeertaal is. Pop- en hiphopartiesten als Ke$ha en Ty Dolla $ign gebruiken het symbool in hun naam – je kunt wel raden waarom.

Ook buiten de VS is de Amerikaanse dollar een wettig betaalmiddel. Onder meer in Ecuador, El Salvador en Oost-Timor is de dollar de officiële munt. Daarnaast wordt de valuta ook onofficieel veel gebruikt buiten de Amerikaanse landgrenzen, bijvoorbeeld in landen met een instabiele of waardeloze munt als Libanon en Zimbabwe.

Pond

Hoewel pond met een ‘p’ geschreven wordt, heeft het valutateken het meest weg van een sierlijke hoofdletter L met een streep erdoor. Dat is geen toeval: die L is afgeleid van het Latijnse ‘libra pondo’, de meest gebruikte gewichtseenheid in het Romeinse Rijk. ‘Libra’ betekende weegschaal, ‘pondo’ refereerde in het geval van het Britse pond naar de prijs van een pond puur zilver. Dit was echter geen pond zoals wij dat in de supermarkt kennen, maar 350 gram, gebaseerd op het gewicht van 240 zilveren pennies. Die pennies werden ook wel sterlings genoemd, ‘kleine ster’ in Oud Engels, en komen onder die naam voor in de werken van Geoffrey Chaucer en William Shakespeare.

De eerste ponden die historici kennen komen uit de regeerperiode van koning Offa in de 8ste eeuw. Erg precies waren de makers van de pennies in die tijd niet: ze varieerden geregeld in gewicht, waardoor slechts zelden 240 muntjes precies 350 gram wogen. In de 13e eeuw werd bepaald dat een pond 92,5 % zilver moest bevatten, een zuiverheidsgraad die ‘sterling silver’ genoemd werd. De Britse munt ging later dan ook voluit ‘pound sterling’ heten. De horizontale streep die vanaf vermoedelijk de 17e eeuw door de L gehaald werd, is bedoeld om een afkorting aan te geven.

Het Britse pond is een van de oudste valuta die tot op heden gebruikt worden. Werd jaren geleden nog voorzichtig gesproken over Britse toetreden tot de eurozone, met de naderende Brexit zal één ding in ieder geval gewoon blijven bestaan: het pond sterling.

Euro

Dan ons eigen euroteken €. Het laat zich raden waar die vandaan komt: van de ‘E’ van Europa. Het symbool werd gebaseerd op de Griekse letter € (epsilon voor de gymnasiasten), waarbij de Europese Commissie opmerkte dat dit verwijst naar het Griekenland van de Oudheid als ‘wieg van de Europese beschaving’. Ook over de twee streepjes door de e was nagedacht: die verwijzen naar “de stabiliteit van de euro” – iets wat tien jaar geleden toch niet zo snel over de munt gezegd zou worden.

Maar wie bedacht het teken eigenlijk? Voor de invoering van de euro in 2001 liet de Europese Commissie intern dertig ontwerpen maken. Hiervan werden tien aan een publiekspanel voorgelegd, waarna er nog twee ontwerpen overbleven. Die finalisten werden voorgelegd aan de voorzitter van de Commissie en een eurocommissaris verantwoordelijk voor de invoering van de gemeenschappelijke munt. Zij kozen de €, gemaakt door de Belgische grafisch ontwerper Alain Billiet. Al beweert de Duitser Arthur Eisenmenger, die in de jaren negentig hoofd grafisch ontwerp voor de Europese Economische Gemeenschap was, dat hij eerder met hetzelfde symbool op de proppen kwam.

Wie benieuwd is hoe de afgevallen ontwerpen eruit zien, heeft pech. Die worden door de Europese Commissie geheim gehouden. Wel liet Billiet ooit in interview met Belgische media weten dat rechthoekige tekens die hij ontworpen had werden afgeschoten. Die vormen zouden negatieve associaties oproepen in Zuid-Europese lidstaten en sommige mensen zagen er zelfs een hakenkruis in.

Van de (nu nog) 27 EU-landen gebruiken er 19 de euro. Ook zijn er naties die geen lid zijn van de EU, maar wel de euro gebruiken. Dit zijn Kosovo, Montenegro, Andorra en Vaticaanstad.