Arno Gelder Buitenland 3 nov 2024, 08:02

Leestijd: 12 minuten

Interview met Maarten van Rossem: ‘De Amerikaanse politiek is weerzinwekkend’

Acht jaar geleden verwedde Maarten van Rossem 1000 euro op de overwinning van Hillary Clinton tijdens de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Het werd Donald Trump. Die ‘volstrekte malloot’ (copyright Van Rossem) doet weer mee en Van Rossem, de nestor onder de Nederlandse Amerikanisten, is erbij. „Nederland is inmiddels net zo’n krankzinnigeninrichting als de VS.”

Hij is net zo oud als de huidige Amerikaanse president Joe Biden (81), maar Maarten van Rossem verkeert verbaal en fysiek in een aanzienlijk betere vorm. Hoewel… van zijn vrouw mag hij niet meer fietsen. „Als je op mijn leeftijd eraf dondert, loop je toch een risico.” En dus is hij komen wandelen naar zijn favoriete etablissement in een lommerrijk Utrechts park.

De historicus en gediplomeerd Amerikanist is nog altijd een baken van kennis en duiding in een tijd waarin iedereen zich Amerikadeskundige poogt te noemen. Hij grinnikt. „Je wordt tegenwoordig doodgegooid met Amerikanisten – het is een groei-industrie. Zouden ze in een fabriek worden gemaakt? Er moet ergens een lopende band zijn waar Amerikanisten in hoog tempo vanaf rollen.

Toen ik als duider begon op tv in 1984, was een Amerikanist nog exclusief. Het internet heeft alles veranderd. Iedereen kan nu de apps van de New York Times of Washington Post openen. Je struint nog wat andere sites af en als je niet al te stom ben, vat je het nieuws samen. ’s Avonds zit je dan bij een van de 34 talkshows gevuld met, zoals ik onlangs weer zag, allerlei zangeresjes.”

Laatste keer

In Washington volgt en verklaart Maarten van Rossem de nek-aan-nekrace tussen Donald Trump en Kamala Harris voor een gezelschap belangstellende landgenoten. „Het is een redelijke aanname dat dit mijn laatste keer wordt. Bij de volgende cyclus ben ik 85. Ik vind het leuk om te doen, al haat ik reizen”, bromt hij. „Reizen is het stomste dat een mens kan doen. Die afschuwelijke vliegvelden, die chaos waarin ze je altijd toeschreeuwen. D’r is altijd wel wat. Toestel te laat of net weg. Hoe ze erin slagen er elke keer zo’n puinhoop van te maken, ik begrijp het niet.” 

Weddenschap van Maarten van Rossem

Terug naar de Amerikaanse verkiezingen. Net als de rest van de mensheid durft hij zich aan geen enkele voorspelling te wagen. „Daar ben ik mee gestopt sinds ik 1000 euro heb verloren door te wedden op de uitslag van de strijd tussen Hillary Clinton en Donald Trump in 2016.”

Het was, herinnert hij zich levendig, tijdens een verkiezingsavond in Utrecht waar hij zijn licht liet schijnen over de titanenstrijd aan gene zijde van de Atlantische Oceaan. „Ik ging rond een uur ’s nachts maar eens op huis aan. Ervan overtuigd dat Hillary zou winnen. Toen sprak een student mij aan: ‘Ho, ho, dat zegt u nu wel, maar helemaal zeker is het niet.’ Toen heb ik om 1000 euro met hem gewed.

Nou, daar ging die 1000 euro de volgende ochtend. Gelukkig had ik nog een envelopje met hetzelfde bedrag liggen – ontvangen van het Republikeins Genootschap, waar ik tot mijn grote genoegen kon vertellen wat een ramp die Oranjes waren geweest in de loop der tijden. De jongeman kwam uit Egypte, studeerde hier en vertelde dat die som evenveel was als zijn broer in Caïro in een jaar verdiende.” Maarten van Rossem, glimlachend: „En zo deed ik ook nog wat aan ontwikkelingshulp.”

Tussen Kamala Harris namens de Democraten en Donald Trump voor de Republikeinen is het verschil thans in de polls angstvallig klein. Er is volgens Van Rossem geen peil op te trekken, maar één ding staat vast: „De Amerikaanse politiek is weerzinwekkend. Dat een systeem het mogelijk maakt dat iemand als Trump – een sukkelige crimineel die nog steeds ontkent dat hij in 2020 verloren heeft en zich op elk denkbaar terrein misdraagt – nog vrij kansrijk is, geeft aan dat datzelfde systeem én de Trump-kiezers volkomen idioot zijn.

Je verwacht dat in België waar ze, geloof ik, na 23 jaar eindelijk een kabinet hebben geformeerd. Daar is dat niet erg, het was er altijd al een rommeltje. Maar Amerika? Het belangrijkste land ter wereld. Jazeker, al die processen tegen Trump lopen nog. Rechtszaken in de VS zijn in principe eindeloos. Zeker bij Trump, die daar bedreven in is. Als hij ongelijk heeft, begint hij een zaak – hij procedeert z’n hele leven tegen alles en iedereen.”

Kamala Harris

Over de opponent van Trump, Kamala Harris, is Van Rossem evenmin erg te spreken. In een recente podcast sprak hij haar naam klaarblijkelijk verkeerd uit en dat heeft hij geweten. Zelfs de racismekaart werd getrokken. „Woedende mails… ‘Schandelijk, u hebt geen respect voor die vrouw! Iedereen weet al 25 jaar dat ze Kamala heet, met klemtoon op de eerste lettergreep’. 

Of mevrouw Harris een ijzersterke kandidaat is? Naar mijn idee helemaal niet. Veel mensen zijn opgelucht dat Joe Biden niet meedoet – hij zou inderdaad volstrekt kansloos zijn. Kamala Harris is niet vicepresident geworden vanwege haar ongekende talenten. Zij is een vrouw, heeft een kleur en kent een complexe etnische achtergrond.

Zeker, als senator van Californië heeft ze een zekere electorale ervaring, maar vicepresidenten worden zelden om hun kwaliteiten aangesteld. Het is een symbolische functie waarbij diegene zit te wachten tot de baas doodgaat. Dat gebeurt overigens nog frappant vaak in de Amerikaanse geschiedenis.”

Stompzinnigheid

Maarten van Rossem begrijpt dat Nederland met verbazing en vaker verbijstering de race naar het Witte Huis gadeslaat. Maar, merkt hij fijntjes op, ook in ons land kunnen we er wat van, getuige de laatste verkiezingen dat heeft geleid tot ‘dit rariteitenkabinet.’

„Ik dacht altijd dat Nederland een redelijk weldenkend land was. Wij hebben echter vorig jaar een verkiezingsuitslag gehad die erop duidt dat op z’n minst een deel van het Nederlandse electoraat absoluut niet weet wat het doet. Ik houd het maar op onwetendheid en laat de stompzinnige xenofobie maar even voor wat het is. Mensen lijken totaal niet te beseffen dat we immigranten hard nodig hebben.

Mensen die PVV stemmen, hebben daar weinig benul van. Waar ze dan wél benul van hebben, vraag je je ook af. Moet ik hen met respect behandelen zoals ze altijd eisen? Sorry, ik heb voor de PVV-stemmer geen respect. Al mag je dat natuurlijk weer niet zeggen hè.

Er zijn twee scenario’s mogelijk: óf PVV-stemmers hebben geen idee waar de partij PVV voor staat, omdat ze het programma niet hebben gelezen en zijn vergeten welke enormiteiten Geert Wilders in de loop der jaren heeft gedebiteerd. Het is natuurlijk al vrij stom dat je op een partij stemt waarvan je niet wat zij voor staat.

De tweede mogelijkheid is dat zij het programma wel nauwkeurig hebben bestudeerd en tegen hun vrouw hebben gezegd: ‘Ik ga Geert stemmen.’ Vanwege de dodelijke bedreiging van de oprukkende islam en de te verwachten invoering van de sharia. Dat is van een enorme domheid. Geert lijdt al lang aan een paranoïde waan, namelijk dat wij zeer urgent worden bedreigd door de islam. Niet alleen in ons land, maar heel Europa. Dat is niet zo, maar kennelijk denken velen dat het wel zo is.

Ik bedoel maar, het is hier dus niet zo heel veel beter. Godzijdank hebben wij een heel ander functionerend politiek systeem dan in de VS, anders was Geert nu premier van dit land.” 

Trump en Wilders

We moeten ons vooral niet verkneukelen over Amerikaanse toestanden: prairie en polder vertonen volgens Van Rossem meer overeenkomsten dan op het oog lijkt. „Ik zie wel parallellen tussen Trump en Wilders, al lijkt Trump meer op Pim Fortuyn. Ook zo’n kletsmajoor met een zekere charme. Net als Trump bezit Geert een soort kwaadaardigheid. Hij scheldt, maakt verdacht.

In Nederland hebben we anno 2024 een hele reeks halvegaren achter de rug. Eerst de al eerder genoemde Pim Fortuyn, daarna Rita Verdonk. Toen begon Geert voor zichzelf met een partij zonder leden en kader. De man is gewoon een zzp’er in de politiek. En toen kregen we Thierry Baudet, de grootste gek van het stel.

Nu lachen we smakelijk om Thierry en iedereen begrijpt inmiddels dat hij niet goed snik is, maar in 2019 won hij vrij ruim de Provinciale Statenverkiezing. Daarna takelde de boel snel af, maar hij zit er nog steeds. Vervolgens klom mevrouw Caroline van der Plas in de touwen, hetzelfde laken een pak. En wie werken er volop aan mee? De media, net als in Amerika overigens.

Mevrouw van der Plas zat ruim twee jaar lang vier keer per week in een talkshow. Vanwege haar ‘authentieke uitstraling’. Bovendien ‘zou ze zeggen wat wij denken…’ Dat werk. Het is gewoon de voorvrouw van een lobbyorganisatie, te paard geholpen door de media. Nee, sinds Fortuyn zijn we geen bal opgeschoten. Nederland is een behoorlijke krankzinnigeninrichting.

Ik kan de Pimmen en Geerten allemaal wel de schuld geven, maar ze worden gekozen. Als de parlementaire democratie uiteindelijk tot een einde geraakt, komt dat door de kiezers. Die zullen uiteindelijk de democratie de hoek om helpen. Dat acht ik, als het populisme een veel breder Europees verschijnsel wordt, bepaald niet uitgesloten.”

Richard Nixon

Maarten van Rossum raakte voor het eerst in de Amerikaanse presidentsverkiezingen geïnteresseerd in 1968, toen Richard Nixon het opnam tegen Hubert Humphreys. „Enorm opwindende verkiezingen”, herinnert hij zich. „Overschaduwd door de moorden op Robert Kennedy en Martin Luther King. Tot ieders ontzetting won Nixon. Daarbij moet worden aangetekend dat na Trumps verkiezing in 2016 iedere president voordien een toppresident was.” 

Onze interesse in de Amerikaanse verkiezingen wordt, weet Van Rossum, bepaald door de keuzes die de VS op het terrein van de buitenlandse politiek maakt. „Wij maken ons er druk om, omdat we hopen dat Amerika de betrouwbare leider blijft van de NAVO. Diezelfde NAVO die Mark Rutte heeft ingehuurd, die er in eigen land en enorme puinhoop van heeft gemaakt. Als hij met de NAVO hetzelfde bereikt als met Nederland zijn we mooi klaar!

Voor Amerika speelt de buitenlandse politiek nauwelijks een rol. Het land is zo groot dat het in zichzelf is gekeerd. Nederland is klein en bovenmatig geïnteresseerd in de wereld om ons heen. En, zoals de vroegere minister van buitenlandse zaken Joseph Luns ooit zei: ‘Er is verrekt veel buitenland’.”

Melania

De thema’s van deze verkiezingen? Abortus is er ongetwijfeld een van. „Het aartsconservatieve Hooggerechtshof heeft federaal het recht op abortus afgeschaft. In sommige staten kan het nog wel, al proberen ze dat op idiote wijze dicht te timmeren. Als een taxichauffeur uit Texas een vrouw die abortus wil plegen naar een staat brengt waar het in beginsel wél mag, is de beste man strafbaar. Hoe verzin je het! Maar goed, het zijn gelovigen, dus dan weet je dat ze gek zijn. Voor vrouwen, zeker als ze hoog zijn opgeleid, is dat een zaak van groot gewicht.”

In die zin heeft Kamala Harris de beste kaarten, al is het abortus-standpunt van Donald Trump om electorale redenen iets minder rigide geworden. Is dat wellicht te danken aan de matigende werking die zijn echtgenote Melania (ze steunt het recht op zwangerschapsonderbreking) op hem heeft? Volgens Van Rossem hoeven we straks weinig opzienbarends te verwachten van Melania als ze als First Lady in het Witte Huis belandt.

„Melania moet jaren geleden hebben beseft dat ze met een volstrekte idioot is getrouwd. Zo kijkt ze ook altijd als ze samen met hem is uitgerukt. Misschien heeft ze gezegd: je doet maar met je nonsens, van mij blijf je met je fikken af.”

Maarten van Rossem over wapens

Het ongebreidelde wapenbezit in de VS – hoe actueel ook sinds de moordpoging en bijna-aanslag op Trump – zal volgens hem geen thema zijn. „De wapenlobby is oppermachtig. Die zegt: aanslagen kun je pas vermijden als iedereen een geweer heeft. Tja. 

De meeste Amerikanen zijn gun crazy. In Nederland kun je overigens, als je daar puf in hebt, ook zonder enig probleem aan een wapen komen. Ooit reed ik in een taxi van het station naar huis. ‘Kunt u mij aan een pistool helpen?’, vroeg ik de chauffeur. De man antwoordde: ‘Helemaal geen probleem hoor. Ik geef u een kaartje van een café. U kunt bellen voor een afspraak.’ Ik zie er, meen ik, toch betrouwbaar uit, maar zo gemakkelijk ging het.             

In de VS moet je wel oppassen voor dat geknal. Zeker als je een kleurtje hebt, zijn politiemensen vlot van schieten. Ik ben een keer aangehouden in de auto met mijn moeder naast me. Op een volkomen verlaten vierbaansweg in upstate New York trapte ik lekker het gaspedaal in. Bleek er een agent op een Harley Davidson achter een brugpijler te staan.

Mijn moeder zat een appeltje te schillen met een keukenmesje. ‘Ma’am put down your knive’, schreeuwde die politieman. Moeder schrok zich het apelazarus. En tegen mij: ‘Move slowly sir’. Je kunt er lang of kort over lullen, het is gewoon een gewelddadige cultuur.” 

Zwart-wit

De constante factor bij de presidentsverkiezingen is volgens Van Rossem sinds de late jaren vijftig de raciale component. Docerend: „Sinds Civil Rights wetgeving maakten de Republikeinen snel duidelijk: jongens, die Democraten kiezen voor de zwarte bevolking. Wij kunnen niet openlijk zeggen dat wij tegen die groep kiezen, maar reken erop dat wij het heel rustig aan doen met de burgerrechten.

Wit Amerika leeft in een zekere vrees. Ik geloof dat in 2030 de verhouding tussen wit en gekleurd fiftyfifty zal zijn. Trump drukt op de juiste knoppen. ‘Make America great again’ is voor velen een significante boodschap, namelijk: wit moet de baas blijven. Zoals er in de jaren vijftig geen twijfel was dat blank de baas was. Dat appelleert aan 70 miljoen kiezers.”

De retorische vaardigheden van Trump acht hij vooralsnog beter dan zijn Democratische tegenstander. „Die bijeenkomsten zijn half-religieuze evenementen, toehoorders zijn gefascineerd door die lange tirades. Als spreker lijkt Trump soms een beetje op mij. Hij dwaalt voortdurend af en springt van de hak op de tak. Er is een belangrijk verschil: bij mij klopt het, bij hem niet.

Hij gaat in één dag regelen dat de conflicten in Midden-Europa en het Midden-Oosten ophouden. In slechts 24 uur. Hóe hij dat gaat doen, vertelt hij er niet bij. De man is volkomen gek.

Neem dat verhaal van Trump over immigranten die honden en katten zouden eten. Er was hem iets ingefluisterd over een mevrouw in Ohio, die naast Haïtiaanse emigranten woonde en haar kat kwijt was. Nou, wat denk je dan als eenvoudige, ongeschoolde mevrouw in Ohio: die lui uit Haïti zijn bekende kattenvreters, dus die hebben m’n poes opgepeuzeld. Zulks werd op internet gezet. Uiteindelijk bleek de kat gewoon in de kelder te zitten. Ook dat zijn de Amerikaanse presidentsverkiezingen in een notendop.”

Nederlanders kunnen overwinning van Trump voelen in portemonnee

Reacties