Pim Pauwels Buitenland 27 feb 2022, 12:20

Leestijd: 4 minuten

Toch niet in een lab? Onderzoekers zijn zeker over oorsprong coronavirus

Een grote groep wetenschappers die onderzoek heeft gedaan naar de oorsprong van het coronavirus, lijkt zeker te weten waar het coronavirus ontstond. Alhoewel ze de claim onderzochten dat het virus uit een laboratorium ontsnapte, vonden de wetenschappers daar geen bewijs voor.

Enkele uitgebreide onderzoeken wijzen naar de Chinese stad Wuhan als de oorsprong van de coronapandemie. Na de analyses van verschillende bronnen, zien de wetenschappers de Huanan-dierenmarkt als het epicentrum van de corona-uitbraak. De onderzoekers achten het zeer waarschijnlijk dat het virus eind 2019 aanwezig was in zoogdieren die op die markt werden verkocht.

Uit een ander onderzoek blijkt dat het virus daar tweemaal is overgesprongen op personen die er werkten of winkelden, een zogenoemde zoönotische infectie. Beide onderzoeken zijn gisteren gepubliceerd op een door de Europese Unie gefinancierd open platform voor wetenschappelijke publicaties.

Al ruim twee jaar discussie over oorsprong coronavirus

Beide onderzoeken onderschrijven de marktoorsprongtheorie, die veel experts sinds het begin van de pandemie onderschrijven. Sinds het begin van de coronacrisis gaan ook andere theorieën rond over de oorsprong van het virus. Onder andere Donald Trump zei bewijs te hebben dat corona uit een Chinees laboratorium kwam. Hij noemde het coronavirus daarom steevast een ‘Chinees virus’.

De theorie dat het virus ontsnapte uit een laboratorium werd eerst afgedaan als complottheorie. Later sloten experts die gedachtegang toch niet helemaal uit. De discussie is belangrijk, omdat het mensen iets kan leren hoe een eventuele volgende pandemie te stoppen.

Coronasporen op markt op opvallende plek

De onderzoeken tonen aan dat de virusmonsters die zijn afgenomen bij mensen die in december 2019 besmet waren met het coronavirus, dezelfde kenmerken delen als tientallen positieve monsters bij oppervlakten en riolen op de markt. Via een geografische clustering van de allereerste menselijke coronagevallen, wijst alles op de markt in Wuhan. Vanuit daar verspreidde het virus zich naar omliggende buurten, de rest van de stad, China en uiteindelijk de hele wereld.

De verzamelde sporen SARS-CoV-2, zoals het coronavirus officieel heet, werden opvallend genoeg gevonden bij een hoek waar marktkooplieden wasbeerhonden en andere zoogdieren verkochten. Daarvan is bekend dat ze potentiële gastheren van coronavirussen zijn.

Sommige wetenschappers aarzelen nog over conclusies

De Amerikaanse krant The New York Times heeft verschillende experts gevraagd om zich op de nieuwe onderzoeken te storten. Sommige wetenschappers aarzelen na bestudering nog altijd om de hypothese te onderschrijven dat het virus op de markt begon. Jesse Bloom, een viroloog bij het Fred Hutchinson Cancer Research Center, zegt dat er niet genoeg direct bewijs is dat dieren op de markt zelf besmet waren met het coronavirus.

Hij wijst op het feit dat er bij de marktdieren zelf geen positieve monsters zijn afgenomen. Oftewel: mensen in de omgeving van de markt waren misschien als eerste besmet, het is niet duidelijk of zij werden besmet door dieren op de markt. „Ik denk dat wat ze beweren waar kan zijn”, aldus Bloom over de nieuwe onderzoeken. „Maar ik denk niet dat de kwaliteit van de gegevens voldoende is om te zeggen dat een van deze scenario’s honderd procent waar is.”

‘Bewijs is duidelijk: pandemie begon op markt’

Michael Worobey, auteur van beide onderzoeken, is het daar niet mee eens. De evolutionair bioloog aan de Universiteit van Arizona zegt dat al het bewijs één kant op wijst. „Het geeft een buitengewoon duidelijk beeld dat de pandemie begon op de Huanan-markt.” Tegen eind december 2019 ontwikkelden juist de mensen die op die markt werkten een mysterieuze vorm van longontsteking.

Mocht de theorie daadwerkelijk kloppen, dan is dat niet opmerkelijk. China heeft een geschiedenis met coronavirussen en zoönotische infecties op dierenmarkten. Eerder kwamen wetenschappers al tot de conclusie dat de SARS-epidemie, die in 2002 ontstond, ook zijn oorsprong vond op een dierenmarkt. Dat virus, dat bij vleermuizen ontstond, was via wilde zoogdieren op markten overgesprongen op mensen.

Voorschriften dierenmarkten bleken niet genoeg

Sindsdien nam China maatregelen om herhaling te voorkomen. Maar die bleken niet genoeg. De onderzoekers presenteren namelijk ook bewijs dat eind 2019 marktkooplieden wasbeerhonden en andere zoogdieren verkochten, ondanks het gevaar voor de uitbraak van een virus.

Overigens zijn beide onderzoeken nog niet ‘peer-reviewed’. Dat houdt in dat andere wetenschappers de analyses en conclusies nog wel kritisch moeten nalezen, voordat een definitieve publicatie werkelijkheid wordt.

Coronavirus bereikte mens vermoedelijk via twee diersoorten