Roos Ravensbergen
Roos Ravensbergen Buitenland 16 aug 2021, 
Leestijd: 5 minuten

Wie zijn de Taliban en wat willen ze bereiken in Afghanistan?

Taliban, Afghanistan, Afghaanse tolk, vermoord, Nederlandse evacuatielijst
Foto: ANP

Na een bliksemoffensief hebben de Taliban de macht gegrepen in Afghanistan. Gisteren vluchtte de Afghaanse president Ahsraf Ghani het land uit, naar eigen zeggen om bloedvergieten te voorkomen. Dat maakte de weg vrij voor de Taliban, die even later de overwinning uitriepen vanuit het presidentieel paleis in Kabul. Wie zijn de Taliban en wat willen ze?

Wat is de Taliban?

De Taliban is een islamitische extremistische regering. We beginnen bij de naam: Taliban. Dat woord betekent in het Pasjtoe, één van de officiële talen van Afghanistan, ‘studenten’. Die groepering greep al eerder de macht, in de jaren negentig. Net als nu ontstond ook toen chaos, nadat een supermacht (in dit geval de Verenigde Staten) zijn leger had teruggetrokken uit Afghanistan. In de jaren negentig was dat de Sovjet-Unie. Zij hadden jarenlangs tevergeefs gevochten tegen lokale opstandelingen: de moedjahedien. De Verenigde Staten steunden de opstandelingen.

De man die de Taliban uiteindelijk oprichtte, hoorde bij de moedjahedien. Mohammad Omar, inmiddels overleden, startte in 1994 de Taliban. In dat jaar veroverden ze de belangrijke stad Kandahar, twee jaar laten namen ze Kabul in. Hun regime stond bekend als streng islamitisch. Vrouwen moesten in het openbaar een boerka dragen en mochten niet werken. Hoe groot de Taliban precies is, is niet duidelijk. Schattingen lopen uiteen van enkele tienduizenden tot 85.000 strijders.

In Kabul is de situatie inmiddels chaotisch. Westerse diplomaten en journalisten worden door verschillende landen teruggehaald, en ook de inwoners van de stad willen het liefst zo snel mogelijk vluchten. Er gaan echter geen commerciële vluchten meer, wat er toe leidt dat sommige mensen wanhopige stappen nemen:

Wat willen de Taliban bereiken in Afghanistan?

De vorige keer dat de Taliban aan de macht waren in Afghanistan, was dat niet in heel het land zo. In het noorden vormden hun tegenstanders namelijk de zogeheten Noordelijke Alliantie. Die bleef weerstand bieden. Maar dit keer is dat niet zo. De Taliban liepen bij hun recente offensief ook noordelijke bolwerken van hun tegenstanders onder de voet.

In Afghanistan vrezen veel mensen, vooral vrouwen, voor hun lot in het land. De Taliban willen namelijk dat de sharia, de islamitische wet, gaat gelden in heel het land. Tijdens de vorige keer dat de Taliban aan de macht waren, betekende dat dat vrouwen alleen in een boerka over straat mochten. Werken of naar school gaan was verboden voor vrouwen. Uit gebieden die eerder werden veroverd door de Taliban komen verhalen naar buiten dat vrouwen een boerka aan moeten en niet alleen over straat mogen.

Tijdens de meest recente opmars probeerde de groepering de internationale gemeenschap en de Afghanen zelf echter gerust te stellen. Zo beloofden ze amnestie voor mensen die westerse troepen hadden geholpen en weerspraken ze berichten dat vrouwen waren gedwongen om met Taliban-strijders te trouwen. Ook benadrukten de Taliban dat buurlanden niet hoeven te vrezen dat er straks „problemen” ontstaan.

Naast het invoeren van de sharia, willen de extremisten ook dat een aantal gevangen vrijgelaten worden, en dat de Taliban-kopstukken van de VN-sanctielijst af gehaald worden. Dat vertelde Sahar Jahish, oud-VN-medewerker en journalist met Afghaanse wortels, onlangs aan de NOS.

Waar staan ze voor?

De sharia, het islamitische gewoonterecht, is hetgeen waar de Taliban het meest voor staan. Ze willen dat Afghaanse burgers via die richtlijnen leven. Wel zeggen ze dat ze willen blijven overleggen met andere landen, en dat ze de rechten van vrouwen en minderheden zullen respecteren. Ook de vrijheid van meningsuiting zouden ze willen respecteren. Maar wel allemaal binnen de context van de sharia.

Dat soort berichten brengen de extremisten naar buiten via woordvoerders. „Ons beleid is dat vrouwen naar school mogen, mogen werken en alleen de deur uit mogen, maar ze moeten wel een hoofddoek dragen”, zegt een woordvoerder bijvoorbeeld.

De woordvoerder zegt ook dat er mediavrijheid komt en dat er op iedereen kritiek mag worden geuit. „Maar het mag geen karaktermoord worden.” Of er strenge straffen voor misdaden, zoals steniging, amputaties of executies, worden gegeven, is aan de rechters, aldus de Taliban. Veel mensen vrezen voor lijfstraffen als de Taliban de macht weer overnemen.

Wat de Taliban allemaal beloven, lijken de inwoners van Afghanistan niet te geloven. Zo schilderde gisteren een eigenaar van een bruidszaak de foto’s over van ongesluierde vrouwen in zijn etalage. Want niet alleen vrouwen, maar ook iedereen die ‘iets’ doet voor vrouwen, inclusief docenten die vrouwen onderwijzen, vrezen voor straffen.

Kan het Westen invloed uitoefenen op de situatie in Afghanistan?

Volgens veel mensen heeft ‘het Westen’ deels schuld aan deze situatie. Is het dan ook aan ons om het op te lossen? Volgens terrorisme-expert Beatrice de Graaf is ‘zo snel mogelijk’ praten met de Taliban niet de oplossing. „Het idee dat ‘we’ nu even tegen de Taliban kunnen zeggen wat er moet gebeuren, is volkomen naïef”, zei ze bij Spraakmakers van NPO Radio 1. Volgens haar is een deel van de reden dat het nu mis gaat, dat het de afgelopen twintig jaar niet goed is gelukt om één Westers beleid te voeren. „Eén van de redenen dat het nu helemaal mis is gegaan, is dat het Westen nooit met één mond heeft gepraat als het om Afghanistan gaat.”

Even snel zitten met de Taliban is dus geen goede strategie. Volgens De Graaf moeten Westerse landen het eerst onderling eens zijn over wát ze überhaupt willen doen. „Wat is je strategie? Iedereen heeft snel een mening of een idee klaar, maar een strategie is meer dan dat. Het is de bereidheid om voor langere termijn te investeren en daarbij te blijven.” Volgens haar zijn nu echter Rusland en China aan zet, zij zagen deze overname al aankomen en zijn al sterk aanwezig in het land.

Afghanistan-expert en historicus Olivier Immig is het daar mee eens. ‘Zo snel mogelijk’ om tafel met de Taliban is niet de oplossing. De Taliban, zegt hij, geloven „absoluut niet in parlementaire democratie”. Afghanistan is volgens hem een islamitisch emiraat, en daar kun je mee praten „tot je een ons weegt”. „Maar als je eisen gaat stellen aan een democratische staatsinrichting, kom je niet ver.”

Immig zegt dat praten niet zinloos is, maar alleen als er eisen worden gesteld. Bijvoorbeeld dat de Taliban etnische minderheden, zoals de sjiieten, met rust laten. De vorige keer dat de Taliban aan de macht waren, pleegden ze namelijk moordpartijen onder etnische minderheden.

Alle artikelen over de situatie in Afghanistan lees je hier.

Stand van zaken Afghanistan en Taliban, chaos op vliegveld Kabul

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.