Julia Osendarp Binnenland 20 nov 2024, 13:24

Leestijd: 4 minuten

Het lijkt erop dat er een bindend correctief referendum komt, maar wat houdt dat in?

Het ziet ernaar uit dat het bindend correctief referendum er toch komt, ondanks dat dat jarenlang onhaalbaar bleek. Vandaag lijkt een ruime meerderheid van de Tweede Kamer voor het bindend correctief referendum te zijn. Maar wat betekent dat eigenlijk?

Een referendum is een volksstemming over een bepaalde politieke kwestie. Zo heb je bijvoorbeeld als kiezer ooit de mogelijkheid gehad om voor of tegen het associatieverdrag van de EU met Oekraïne of de sleepwet te stemmen met een raadgevend referendum. Maar deze Wet Raadgevend Referendum werd in 2018 ingetrokken. Er zijn overigens verschillende vormen van referenda, waarvan raadgevend en bindend correctief er twee zijn.

Komt er een bindend correctief referendum in Nederland?

Het bindend correctief referendum wordt al jarenlang besproken en is meermaals door verschillende partijen en politici aangedragen. De SP probeerde dit tijdens de vorige kabinetsperiode opnieuw. Dit referendum biedt de mogelijkheid om wetten uit het parlement terug te draaien. „Het is een handrem van de bevolking om een wet die hier is aangenomen, terug te draaien”, zegt SP-leider Jimmy van Dijk. Volgens de SP’er kunnen Nederlanders met dit referendum het vertrouwen in de politiek weer terugkrijgen, schrijft EenVandaag. En ook De Volkskrant schrijft vandaag over het referendum.

„We zien eigenlijk al heel lang dat het vertrouwen in de politiek minder wordt. Dan is het goed mensen meer te betrekken bij de politiek”, aldus de SP-leider. Het lukte voormalig Tweede Kamerlid Ronald van Raak (SP) zo’n vier jaar geleden net niet om dit voorstel door de Eerste en Tweede Kamer te krijgen.

Besluiten van parlement terugdraaien

Maar over wat voor zaken gaat zo’n referendum dan? Van Dijk noemt als voorbeeld de sluiting van verzorgingstehuizen in Nederland. Kabinet-Rutte II nam de beslissing om te bezuinigen op ouderenzorg en bejaardentehuizen te sluiten. In dit interview voor de ‘Ik zoek een huis’-rubriek van de Alkmaarsche Courant vertelde de 85-jarige Wim dat hij niet kan doorstromen als senior en daardoor nog steeds alleen in een eengezinswoning woont. Ook Brigitte (65) loopt daar tegenaan, vertelde ze in dezelfde rubriek. Regelmatig klinkt dat mede door de doorstroom voor senioren en het wegbezuinigen van bejaardentehuizen er een groot probleem is op de huidige woningmarkt.

Rutte II besloot dat ouderen langer thuis moesten wonen en met een wijkverpleegkundige hun zorg moesten bepalen. Maar destijds was de meerderheid van de bevolking tegen die beslissing. Van Dijk denkt dan ook dat de plannen destijds zouden zijn teruggedraaid als er een bindend correctief referendum over was gehouden.

Burgers krijgen mogelijkheid wet te verwerpen

Voor het invoeren van het bindend correctief referendum moet er een wijziging worden aangebracht in de Grondwet. Dat is nogal een stap, dus daarom moeten zowel de Eerste als de Tweede Kamer twee keer, met daartussen verkiezingen, stemmen over het referendum. Voor de laatste verkiezingen lukte dat al en het lijkt het erop dat er ook nu tweederde meerderheid in beide Kamers er komt. Onder meer partijen als PVV, GroenLinks-PvdA, D66 en BBB zijn voorstanders. Al is de beslissing van BBB in de Eerste Kamer waarschijnlijk doorslaggevend.

Hoe werkt zo’n referendum? Nadat het parlement een wet heeft aangenomen, krijgen burgers de mogelijkheid om die wet te verwerpen. Dit moeten burgers overigens wel zelf initiëren. Is de meerderheid van de bevolking tegen? Dan wordt de wet niet ingevoerd. Alleen over de Grondwet, internationale verdragen, belastingen en het koningshuis kan niet gestemd worden.

Democratie ‘bij de tijd’ krijgen

Hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam Tom van der Meer legt aan EenVandaag uit dat het mogelijk is dat de Tweede Kamer beleid bedenkt waar de kiezers het niet mee eens zijn. „Dan moet er een soort van noodrem mogelijk zijn. Dat is het bindend correctief referendum.”

Van der Meer onderzocht in 2018 het parlementair stelsel, met een staatscommissie onder leiding van Johan Remkes. Deze commissie gaf het advies om de democratie weer bij de tijd te krijgen. Advies zoals een gekozen formateur, een aangepaste rol voor de Eerste Kamer en dus ook bindend correctief referendum.

Uitwerkingswet

Toch klinkt er ook nog kritiek op dit referendum, onder meer vanuit de VVD. „Met een referendum ga je soms heel complexe materie versimpelen tot een simpel ‘ja’ of ‘nee’. Volgens mij kan de kiezer bij de stembus beslissen wat ze vonden van het beleid en niet via referenda tussendoor”, zegt VVD-Kamerlid Silvio Erkens. Daarnaast vreest Erkens dat belangengroepen de referenda zullen ‘kapen’.

Hoe het bindend correctief referendum er precies uit gaat zien, moet nog blijken. Mede door de bijbehorende ‘uitwerkingswet’. Een wet die onder meer bepaalt welke onderwerpen geschikt zijn voor een referendum en hoeveel kiezers nodig zijn om een besluit weg te stemmen.

Aantal autonomen in Nederland neemt flink toe, maar wie zijn zij precies? ‘Overheid is criminele organisatie’

Zoveel duurder worden treinkaartjes en abonnementen bij de NS in 2025

Reacties